«Отбасындағы психологиялық денсаулық» дәріс

Күні: Сәуір, 2024 жыл

Қатысушылар: 1 - 4 класс ата - аналары

Мақсаты: 

Жас ұрпақтың тәрбиелі, мәдениетті де білімді болуы, ең алдымен, атаанадан, отбасы - ошақ қасынан басталмақ. Дана қазақтың «ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің» деген даналық сөзі тегін айтылмаса керек. Адамды адам ететін қоршаған орта және тәлім - тәрбие десек, соның ішінде отбасынан, атаанадан алған үлгі - өнеге балалардың тұлғалық қасиеттері мен отбасы, отбасылық қатынастар, отбасылық сыйластық пен үйлесімділіктің қалыптасуына негіз болады. Отбасы - қоғамның бастапқы ұясы болғандықтан, ол әлеуметтік дамуда маңызды рөл атқаратын құрылымдардың бірі. «Отан отбасынан басталады» деген даналықты айтқан халқымыз үшін отбасының қоғам өмірінде алар орны ерекше. Отбасы - тек бала - шаға дүниеге келіп, оларды тәрбиелейтін қоғамдық және рухани ошақ емес. Отбасында бала әлем жайлы алғашқы білімді алады, оның мінезі, жүріс - тұрысы, қажеттіліктері, қызығушылықтары, құндылықтары, адамгершілік идеалдары мен түсініктері, өзгелерге деген қарым - қатынасы қалыптасады. Отбасы - бірліктің, берекенің, кіршіксіз тазалық пен адамгершілік қасиеттердің ордасы. Осындай береке мен бірлікке толы, құрметті де, сыйлы отбасының қалыптасуында жас ұрпақтың бойында қалыптасқан отбасы құндылығы жайлы түсініктердің маңыздылығы ерекше. Әрине, жастардың отбасы жайлы түсініктерінің қалыптасуы - олардың қажеттіліктері мен қызығушылықтарына, ой - түсініктері мен бағамдарына, өз отбасынан алған тәрбиесі мен дүниетанымына тікелей байланысты болып келеді. Жастардыңотбасы туралы түсініктері және болашақ отбасы өміріне дайындығы қай кезде де болмасын өзінің өзектілігін жоймайтын мәселе. Қазіргі таңда жастар әлеуметтенудің бір қиын кезеңінде өмір сүріп жатыр. Кейбіреулерінің отбасы шырқы бұзылып, ата - анасы болашақ отбасылық ӛмірге лайықты тәжірибе беріп жатқан жоқ. Осының салдарынан елімізде отбасы және отбасылық қатынастар құндылығының беделі төмендеуде, дүниеге бала әкелу саны азайып, ата - ана қамқорлығынан айрылған балалар саны артуда, толық емес отбасылар, баласынан бас тартушы аналар көбеюде. Бала тәрбиесіне жеңіл қарайтын, мойнына өз баласын азамат етіп қалыптастыру жауапкершілігін алмаған ата - аналарды, отбасындағы дау - жанжал, ұрыс - керістерді көріп өскен балалар есейгенде отбасын құруға жасқанады. Отбасы қатынастары, отбасы үйлесімділігі сияқты құндылықтарды бала өз отбасынан меңгеріп, оны болашақта өз отбасына алып келетіндігі ғылыми дәлелденген. Ғалымдардыңзерттеулері бойынша қоғамда жастардың отбасы туралы түсініктеріне ықпал ететін факторларға мыналарды жатқызуға болады: отбасындағы рөлдерді бөлуге әсер етпей қоймайтын әйелдер эмансипациясы, еркін қатынастарға әлеуметтік төзімділік, азаматтық некеде тұруға тенденцияның артуы, «өмірге аз бала әкелуге» бағдарлану т.б. Бұл айтылғандардың барлығы қазіргі жастардыотбасылық өмірге даярлау, неке - отбасылық, бала - ата - аналық қатынастар мәселелерін қарастыратын отбасы психологиясын оқытудың өзектілігін дәлелдейді. Отбасы психологиясы -психологиялық білімнің қалыптасу үстіндегі жаңа саласы. Отбасы психологиясының ғылыми пән ретіндегі ерекшелігі - оның психологиялық тәжірибемен өзара байланыстылығы болып табылады. Отбасы тыныс - тіршілігін оңтайландыруға, ерлі - зайыптылық қатынастар мен бала - ата - аналық қатынастар үйлесімділігін арттыруға, отбасында бала тәрбиесіне қатысты мәселелерді шешуге деген әлеуметтік сұраныс аталмыш пәннің қарқынды дамуына себепші болды. Жаңа ғылыми пәннің - отбасы психологиясының қарқынды дамуының өзектілігі - қазақстандық отбасылардың жалпы психологиялық атмосферасының нашарлауымен, отбасылық қызметтердің бұзылуымен, отбасылықдау - жанжалдың артуымен байланысты. Отбасының мұндай жағымсыз беталысы әлеуметтік - экономикалық жағдайлармен: әлеуметтік жүйелердің тұрақсыздығымен, материалдық жағдайдың төмендігімен, Қазақстанның көптеген аймақтарындағы кәсіби жұмыссыздық мәселелерімен, отбасының дәстүрлі қалыптасқан рөлдік құрылымының және ерлі-зайыптылар арасында рөлдік қызметтердің өзгеруімен түсіндіріледі. Демографиялық жағдайдың өзгеруі - дүниеге бала әкелу санының азаюы - жалғыз бала тәрбиелейтін отбасылардың көбеюіне себепші болып отыр, мұндай отбасында жалғыз өскен баланың тұлғалық дамуында қиындықтар туындап, балада коммуникативті құзыреттілік жеткілікті дамымайды. Ажырасу санының күннен күнге артуы - некеге тіркелген 1/3 отбасылардың көңілі жараспай, ажырасып кетуі бүгінгі таңда аса күрделі әлеуметтік мәселелердің біріне айналды. Ажырасу - маңыздылығы жойылмайтын аса қиын мәселе. Тағы бір күрделі әлеуметтік мәселе - ата - ана қамқорлығынан айрылған балалардың, соның ішінде әлеуметтік жетімдердің (ата - аналары болғанымен) көбеюімен байланысты. Қазіргі таңда мұндай балалар саны 500 мыңға жуық. Отбасында қарым - қатынастың аз болуы, эмоциялық жылылықтың тапшылығы, ата - аналардың баласының қажеттіліктері, қызығушылықтары мен проблемалары жайлы хабардар болмауы, отбасында ынтымақтастық пен ымыраластықтың жетіспеушілігі баланың дамуында едәуір қиындықтар тудырады. Ата - аналық қызметтерді тәрбиелік мекемелерге,(балабақша, мектеп) сонымен қатар, арнайы шақырылған қызметшілерге (бала күтуші) артып қоюға, бала тәрбиелеу үрдісінен алыстауға беталыс артып келеді. Отбасы психологиясының теориялық негізі әлеуметтік психология, тұлға психологиясы, даму психологиясы, педагогикалық психология, клиникалық психология саласында жүргізілген зерттеу нәтижелері болып табылады.

Қорытынды: Психологиялықзерттеулердің түрлі салаларынан алынған ғылыми білімдер жүйесі, отбасына психологиялық көмек көрсету және отбасылық кеңес беру тәжірибесі қазіргі отбасылық психологияның теориялық негізін құрды. Отбасылық психологияның басты міндеті - отбасыныңжәне отбасымен жұмыстың практикалық тәжірибесі туралы білімдерді біртұтас психологиялық пәнге - отбасы психологиясына біріктіру болып табылады.

• 
• 
• 
• 
•  

Мектеп психолгтары: Г.Минаева, Г.Жансейтова

---

«Достық – көмекпен мықты»

 

Күні: Сәуір, 2024 жыл

Қатысушылар: 10 - 11 класс оқушылары

Мақсаты: 

1.Тақырыпты өмірмен байланыстыра отырып, мазмұнын ашу. Достық туралы білім деңгейін кеңейту, нағыз досты тани білуге үйрету.
2. Оқушылардың өзіндік ойларын еркін жеткізе білуге, досты қадірлеуге және тіл байлықтарын, түсініктерін қалыптастыру.
3. Адам бойындағы адамгершілік қасиеттерді сақтай білуге, адалдыққа, достыққа тәрбиелеу.
Көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайд

Сабақтың барысы:
Адам үшін ата - анадан кейінгі ең жақын - абзал дос. Жақсы - адам жанынан шуақ іздеп, достық шын көңілмен ұсынатын адамдар көп болмақ.
«Доссыз өмір - тұл», «Доссыз өмір - тұссыз ас» - деп халық бекер айтпаған. Адам ес біліп етек жапқаннан бастап өзін түсінетін, жанына серік болатын айнымас дос іздейтіні анық. Сондықтан да бүгінг біз «Достық - таусылмас қазына» атты тәрбие сағатын өткізгелі отырмыз. Біз бүгінгі сабағымызды «Тілек шоғы» ойынымызбен бастаймыз. Қолдарында гүлдері бар балалар дөңгелене тұрады. Мұғалім өзі бастап, оқушылар гүлді бір-біріне тілек айту арқылы ұсынады. Денің сау болсын, әдепті бол, ақылды бол, білімді бол, жақсы бол, аспаның ашық болсын, елімізде тыныштық болсын, амандық болсын, бірлік, татулық.... т. б. Өзгелерге денсаулық тілеп, жақсылық жасасаң, ол өзіңе қайтіп оралады.

1. Аққуды атпайды,
Достықты сатпайды.
2. Достық-татулық белгісі
3. Жаман дос – көлеңке

4. Жағдаятты тапсырма
5. Ағаш жапырағымен көрікті,

Дос қандай болу керек?

         жомарт

         адамгершілігі мол

         қарапайым

         мейірімді

         кешірімді

         адал

ДОС  төзімді

         ақылды

         сабырлы

         салмақты

         кек сақтамайтын

 

1. Біздің сынып қандай?

2. Сынып оқушылары арасында сыйластық, достық қатынас орнаған ба?

 «Достық - татулық белгісі».
Бұнда мақал - мәтелдерге тұнып тұрған көрінеді. Қайсың тез достық туралы мақал-мәтел айтасыңдар.

1. Ақылдымен дос болсаң биіктейсің,

 Ақылсызбен дос болсаң адасасың.

2. Досыңды жамандама,
   Бостан босқа қаралама.
3. Дос жылатып айтады,
   Дұшпан күлдіріп айтады.
4.  Досың үшін жан пида.
5. Дұшпанға тастай қатты бол,
   Досыңа балдай тәтті бол.
6. Досы көпті жау алмайды,
   Ақылы көпті дау алмайды.
7.  Жүз сомың болғанша,
   Жүз досың болсын.
8. Жаман атан аяғым артық,
   Жаман жолдастан таяғым артық. 

«Жаман дос - көлеңке».

Ы. Алтынсариннің «Жаман жолдас» әңгімесін еске түсіру. Неліктен жаман жолдас деп аталды? Екi дос кiсi жолдастасып келе жатып, бiр аюға ұшырапты. Бұл екi кiсiнiң бiреуi әлсiз, ауру екен, екiншiсi мықты, жас жiгiт, аюды көрген соң бұл жiгiт ауру жолдасын тастап, өзi бiр үлкен ағаштың басына шығып кеттi дейдi. Ауру байғұс ағашқа шығуға дәрменi жоқ, жерге құлады да созылып, өлген кiсi болды да жатты: есiтуi бар едi, аю өлген кiсiге тимейдi деп. Аю бұл жатқан кiсiнiң қасына келiп иiскелеп тұрды да, дыбысы бiлiнбеген соң тастап жөнiне кеттi. Мұнан соң манағы жолдасы ағаштан түсiп, аурудан сұрапты:

- Достым, аю құлағыңа не сыбырлап кеттi? Ауру айтты дейдi:

- Аю құлағыма ақыл сыбырлады, екiншi рет тар жерде жолдасын тастап қашатын достармен жолдас болма дедi, - дейдi.
- Себебі ол жолдасын тастап кетті.
- Өз басын ғана қорғап қалды.
- Ол қорқақ еді.
- Ондай адаммен дос болмау керек.

Жағдаятты тапсырма.

А) Досыңның көп өтірік сөйлеп, бір затты жымқырып кету әдеті бар екенін байқап жүрдің. Бірақ оны айта алмай жүрген болатынсың. Бір күні екеуіңе ортақ басқа ешкім білмейтін затың жоғалып кетті. Не істер едің?

Ә) Сенің досыңның мінезі өте қиын. Үлкенмен де, кішімен де болмайтын нәрсеге ілінісіп қала береді. Өзінен кішкентайларға көп әлімжеттік жасайды. Сенің іс - әрекетің?

• 
• 
•  

Мектеп психолгтары: Г.Минаева, Г.Жансейтова

---

Оқушылармен жүргізілген түзету, алдын-алу жұмысының хаттамасы

 

Тренинг тақырыбы: «Жүйке-психикалық қысым мен қатаюдан арылу тәсілдері» Мақсаты: Өзін - өзі реттеу түсінігі мен таныстыру және жүйкелік - психикалық қысымнан арылудың тиімді тәсілдерін ұсыну.

Өткізілген күні: 18.02.2024 ж.

Қатысқандар: 8 - 9 класс оқушылары

Мектеп психологы: Г.Жансейтова, Г.Минаева

 

Материалдар: аудиобаспалары бар магнитофон, ватман, түрлі сурет құралдары, А4 ақ қағазы, тест және әдістеме жүргізетін бланкілер, «Күн» жұмсақ ойыншығы.

1.      «Сыйлыққа сәлем мен қошемет сөз» жаттығуы

Мақсаты: коммуникативтік іскерлік топтағы ұйымдастырушылықты, бірлесуді дамыту.

Уақыты: 15 минут

Нұсқау: Мен музыка қойғанда, аудиторияда бейтарап қозғаласыз, көзбен түсінісу, сәлемдесу, қошемет сөз сийлау сияқты әрекеттер, сөздер жазып немесе айтасыз. Сосын қағазға түсіріп, сол адамға бересіз.

Жаттығуды орындап болғаннан соң, әрқайсысы өзіне берілген қошеметтерді оқиды.

Талдау:

Қошемет силау қиын ба?

Қайсысы жақсы-силау ме немесе алу ма?

Жаттығуды орындап болғаннан кейінгі сіздің жай күйіңіз?

 

2.  «Жүйкелік-психологиялық қысымнан арыту тәсілдері»

Мақсаты: Өзін-өзі реттеу түсінігі мен таныстыру және жүйкелік –психикалық қысымнан арылудың тиімді тәсілдерін ұсыну.

Уақыты: 10 минут

Жүйкелік-психологиялық қысымнан арылудың тәсілдері:

1. Релаксация-қатаю, релаксация –қатаю және осылайша қайталау.
2. Спорт сабақтары
3. Контрасты душ
4. Кір жуу
5. Ыдыс жуу
6. Саусақпен сурет салу (1 қасы ұн, 1 қасық су, 1 қасық бояу)
7. Газетті мыжып және лақтыру
8. Жарыс: өз қысымыңызды газетті мыжуға пайдалану, газетті мүмкіндігінше кішкентай етіп және алысқа лақтырыңыз.
9. Газетті жақсылап жыртып, оны қоқыс тастағышқа тастау.
10. Газеттен өз көңіл-күйіңізді жасаңыз.
11. Газеттің беттерін бояу
12. Сүйікті әніңізді қатты дауыстап айту
13. Бірде жай бірде қатты айғайлау
14. музыкаға билеу, бірде жай, бірде қарқынды билеу.
15. жанып тұрған балауызға қарау.
16. 10 рет терең дем алу
17. Орманда, аулада немесе далада серуендеу және айғайлау
18. Тісіңізді ішкі жағынан санаңыз.

3. «Суретті сал және екінші адамға бер»

Мақсаты: психологиялық және дене қатаюынан , күштенуінен арылту, топты ұйымдастыру.

 

Уақыты: 10 минут

Нұсқау: Бір қағаз алып ең жағымды қарындашты таңдаңыз. Мен шапалақ ұрғанда, сендер нені қаласаңдар соны салыңдар. Шапалақ ұрған сайын көршіңе сурет пен қарындашты бер. Сосын тағы шапалақ ұрып, келесі адамға жалғастырыңыз.

Сөйтіп сурет қағаз иелеріне келгенше жаттығу жалғасады.

Мүмкін сіздердің біреуіңіз өз суретін өзгерткілері келе ме немесе жаңа сурет салғыңыз келе ме?

Талдау.

• Сурет ұнады ма?
• Өзге адамның суретін жалғастыру қиын болды ма? Өз сезімдеріңізбен , көңіл – күйлеріңізбен бөлісіңіз.

3. «Сілкіп таста» ойыны

Мақсаты: Жағымсыз, қажет емес. Кедергі жасайтыннан құтылу

Уақыты: 10 минут

Нұсқау: Мен сіздерге жағымсыз мінездерден арылып, өзінізді қалыпқа келтірудің жолын көрсетемін. Мысалы: әлде кімнің ойына «Тағы да жолым болмай қалды. Мені ешкім

бағаламайды» Енді бірі: «Мен басқалар сияқты ақылды емеспін. Не үшін бекерге тырысамын?»

Айналаңызда орын қалдырып, еркін тұрыңыз. Алақаныңызды, білегіңізді,

иығыңызды сілкіңіз. Осы сәтте өзіңізді жағымсыз жағдайлардан арылғандай сезініңіздер.

Аяқтарыңызды саннан тобыққа дейін сілкіңіздер. Қандай да бір дауыс шығарсаңыз тіптен дұрыс болады. Жағымсыз сенімнен арылғаныңызды біртіндеп кергек, көңілді бола түскеніңізді елестетуге тырысыңыз.

Талдау:

Жаттығуды орындаудан кейінгі көңіл-күйініз?

Рефлексия

• Бүгінгі сабақ сізге не берді?
• Жаңа нені үйрендіңіз?
• Болашақта нені қолданар едіңіз?

---

Оқушылармен жүргізілген түзету, алдын-алу жұмысының хаттамасы

Тақырыбы: Мамандықты дұрыс таңдай аламыз ба?

Мақсаты: Мамандық таңдауға көмектесу, бағдарлау, Өзін-өзі талдау қабілетін дамыту; Зейінділік, жауапкершілік сезімін арттыру;

Өткізілген күні: 16.01.2024 ж.

Қатысқандар: 10 класс оқушылары

 

1. «Сыйлық» ойыны.

Мақсаты: белгілі бір мамандықтардың қырларын тану.

Нұсқау: «Сіздердің ортақ танысыңыз туған күніне шақырды деп елестетейік.

Одан бас тарту мүмкін емес. 30 секунд ішінде әрқайсымыз беретін

сыйлығымзды ойлап табуымыз керек, және ол ешкімдікіне ұқсамайтын, ерекше болуы тиіс. Сонымен қатар, ол сыйлық ол адамның мамандығымен байланысты болу керек. Сонымен қатар бағасы қолжетімді болуы шарт.

Сонымен сыныппен бірге бұл досты сипаттайық. Әйел ма? Ер ма? оның жасы нешеді? Оның мамандығы кім?

Қортынды: сыйлықты атағанда, кез келген қатысушы нақтылау сұрақтарын қоя алады. Бұл сұрақтар рөлдегі белсенділікті танытуға, қатысушылардың бұл

тапсырмаға жауапкершілікпен қарауға бағыттайды. Өз сыйлықтарын түсіндіре отырып, қарастырып отырған мамандықтын кейбір қырларын басқа да

қызықтарын танып біле алады. Ойын соңында кай қатысушының сыйлығы ерекше болған анықталады.

2. «Кім қай мамандыққа сай?

Мақсаты: қатысушылардың көзқарасы бойынша қай мамандықтарды кімге сай екенін білуге мүмкіндік беру.

Нұсқау: «Мен сендерге мамандықтарды атаймын, сендер бірнеше секунд ішінде құрдастарыңа қарап, кім қай бұл мамандыққа сай келеді соны қолмен көрсетеді. 2 қолмен әр түрлі қатысушыларды көрстеуге болады.

3. Эпитафия

Мақсаты: қатысушылардың өзінің өмірлік және кәсіби перспективалаларын саналы түрде дайындау.

Нұсқау: Қазір біз бірге бір адам жайлы әңгіме құрастырамыз. Ол 2000 жылы мектеп бірітіріп, 75 жасқа дейін өмір сүрді. Енді ары қарай әрқайсымыз ол адам туралы бір есте қаларлықтай маңызды оқиғаларын айтады. Келесі...

Бұл ойынды қатысушылар, адамның өмірін баяндай отырып, олардың

болашақтағы ойын, кедергі келтіретін қорқыныштары жайлы мәлімет алуға болады.

4. « Ең жақсы » ойыны

Қатысушылар екі топқа бөлінеді . Әр топқа мынадай нұсқау беріледі. Берілген мінездеме қай мамандыққа сай екендігін айту қажет . Ең ақшалы , ең жасыл , ең тәтті , ең күлкілі , ең ұсқынсыз, ең қарым-қатынасы күшті , ең жауапты , ең

салмақты

5. «Жел соғады» (ветер дует на кого) .

Орындықтар қатысушылардан кем 1 орындық шеңбер болып отырады. «Жел соғады...» деп жүргізуші бастайды. Қатысушылар бір-бірін білу үшін, мысалы мынандай сұрақтар қою мүмкін. Мысалы: жел соғады, сарғыс түсті шаштарға

 

дегенде, сарғыш түсті шаштылар ортаға шығып тез орын ауыстырады. Биреуі артық қалып қалады, ол ары қарай жалғасытырады.

6. Бір сәтке

Бір сәтке ойыны, негізінен қарым қатынасқа қатысы жок, бірақ сіздерді бір уақыт сергіткім келеді.

(баяу музыка қосылады) көзімізді жұмамыз.денемізді бос ұстаймыз.сіздер озен жағасында отырсыздар, судың әуелгі шуылы құлағыңызға жағып, күн шуағы денеңізді жылытады.жалаңаяқ құм үстінде жүрсіздер, құм аяқтарыңызды

күйдіріп барады. Су денелеріңізді жеңілдетіп, өзіңізді жақсы сезінудесіз. Өте жақсы дем алдық. Қандай ғажап табиғат деген, таза ауа, жұмсақ құм, жылы су.

Терең дем аламыз, ақырын демімізді шығарамыз. Біздің басымыз артық ойлардан тазарды.біз өзімізге куні бойға жетер жігер, қуат жинадық, біздің көңіліміз қуанышты.біз осы өмірдегі ең бай, байсалды, білімді, керемет

жандармыз! Енді көзімізді ашамыз. Бір бірімізге қуанышты сезіммен қараймыз. Біз бақыттымыз!!!!!

7. Тренинг әсерлерімен бөлісу

• 
• 
• 
• 
•  

---

Оқушылармен жүргізілген түзету, алдын-алу жұмысының хаттамасы

 

Тақырыбы: «Стреске қарсылық көрсету»,

«Мен мықтымын», «Менің көңіл-күйім» тренинг

Мақсаты: Стресс туралы түсінік беру. Оқушылардың стреске қарсы тұруын артыру үшін кеңестер. Тренинг - жаттығулар арқылы стресстен арылту.

Өткіліген күні: наурыз 2024 жыл

Қатысқандар: 9-11 класс оқушылары

Мектеп психологы: Г.Жансейтова, Г.Минаева

 

Тақырыпқа шолу.

Стресс – адамның мазасыздығынан туындайтын көбіне өзі бейімделмеген жұмыстардың шамадан тыс болуына байланысты бейімделген   психикамен организмнің өзгерістерге ұшырауына әкелетін процесс ретінде саналады. «Стресс» ағылшын сөзі, аудармасы «қысым, тартылыс, қысым келтіру» деген мағынаны білдіреді. Ең алғашқы рет стресс сөзіне анықтама берген канадалық физиолог Ганс Селье.

Стресстің пайда болу себептері

• уақыт жетіспеушілігі,
• жұмыстың шамадан тыс көптігі.

Стресс белгілері

• Үнемі шаршаңқылық сезімі;
• Эмоционалды ден саулығының азғыруы (истощения);
• Сыртқы ортадағы өзгерістерге байланысты қабылдауы мен белсенділіктегі өзгерістер;
• Себепсіз бастың ауруы мен қан қысымының көтерілуі;
• асқазан-ішек ауруларының трактаттарының қозуы;
• Жыныс қызметіндегі бұзылыстар;
• Дене массасының күрт азаю немесе ұлғаюы;
• Толығымен немесе сирек ұйқының бұзылуы;
• Ұйқылы ояу жүру;
• Физикалық және эмоционалды жағдайлардағы тыныс алудың қиындауы

Стресске қарсы тұру факторлары:

Өз денсаулығын күту; Өз-өзін жоғары бағалау;

Өзіне және өз қабілеттеріне деген сенімділік; Стресске қарсы тұра алу;

Ашық қарым- қатынасқа түсе білу; Өз-өзін басқару;

Оптимизм;

 

1.  Амандасу – «таныстыру» жаттығуы.

Мақсаты: Қатысушылардың тренингте өздерін еркін ұстауын және көңіл-күйін шоғырландыру.

Тренинг кезеңдері/ жоспарланған уақыт: Ұйымдастыру кезеңі, 10 минут.

 

Нұсқау: әр қатысушы өз есімінің бірінші әрпіне қарай бойындағы жеке қасиетін қосып айту керек. Мысалы: мен Бақытнұр бақытты қызбын....

2.  «Тазару» жаттығуы

Терең дем алып , демді барынша қайта шығарыңыз . Денеңізді босатыңыз . Өзіңізге былай деңіз : Мен өмір сүруіме кедергі келтіретін барлық өкпе , реніштен тазарғым келеді . Мен барлық қысымнан осылайша босаймын . Барлық ескі реніш , өкпелерден құтылғым келеді

 

. Мен жанға рахат жайбырақаттылықты сезінемін . Мен өз қалпымдамын. Өз өмірімнің ағынымен барамын Бірақ өкпені ұмыттым, кештім.

3.  «Теңізге саяхат» релаксациялық жаттығу.

Бұл медитативтілік техника денедегі қысымды түсіруге бағытталған, музыкамен орындалады.

Жүргізуші. Жайланып отырыңыз, көзіңізді жұмыңыз. Терең демалыңыз, денеңізді бос ұстаңыз, денеңізді ауырлап бара жатқандай және оны теңіз толқынының лебі ұрып

жатқандай сезініңіз. Өзіңізді жартастың үстінде тұрмын деп есептеңіз және алысқа көз жіберіңіз. Сіздің алдыңызда көгілдір теңіз, ашық аспан және күн. Теңіз барқалыпты дем алып, асау толқандары жағаға соғылып, қайтадан кейін қайтуда.

Теңіз толқындарының шуын естіп, толқындарға қызыға қарап, жағалаудағы теңіздің тұзды ауасын жұтып тұрсыз. Өз бойыңыздағы асқан ауыртпалықтан бір сәтке болса да

арылғандайсыз. Сіздің рухыңыз жайлылық сезіміне толы. Сіз төменге түсіп, аяғыңызды шештіңіз, жалаң аяқ құмның қызуы мен жұмсақтығын сезіне отырып жүгірудесіз. Міне сіз судың жанына келдіңіз, толқындар сіздің аяғыңызды жуып жатыр, су жып-жылы әрі жұп- жұмсақ. Сіз қолдарыңызды бос тастап, басыңызды шалқайттыңыз. Күн сәулесі мен жеңіл самал жел сіздің бетіңізді өбуде, теңіз толқындарының тамшылары сіздің денеңізді баурап алғандай. Ерніңізде теңіздің тұзды суының кермек дәмі және бақыт күлкісі. Сіз

өзіңізді кішкентай бала сияқты сезініп, жүгіргіңіз, секіргіңіз, су шашып ойнағыңыз, күлгіңіз келеді. Өзіңізге осы бірнеше минут ішінде не істегіңіз келсе, соны істеуге рұқсат етіңіз.

Сіздің қайтатын уақытыңыз болды. Міне сіз тағы да жардың басында тұрсыз. Сіздің демалыс пен бақыт сыйлаған ғажайып әлемге алғысыңызды айтыңыз. Көздеріңізді асықпай ашыңыз!

Қандайсезімде болдыңыз? Не сезіндіңіз?

4.  Қорытынды бөлім.

«Жүйрік ой» жаттығуы

Мынадай сауалдарға ойша өзіңізге ғана іштей жауап беріңіз: (музыканың ақырын әуені ойналады)

• Маған қажет қасиеттер, мыналар......
• Сол қасиеттердің кейбіреуі менің бойымнан табылады. Олар: ......
• Әлі де жетіспейтін, түзетуді қажетсінетін қасиеттерім, мыналар .....
• Менің жанымнан мына адамдардың табылғанын қалар едім, себебі .....

• 
• 
•  

---

«Ұстазға алғыс»

 

Күні: Мамыр, 2024жыл

Қатысушылар: 5 - 9 класс оқушылары

Мақсаты:  Ұстаздың адам өмірінде алатын орны зор екендігін, ұстаздарды құрметтеу, сыйлау және қадірлеу қасиеттерін оқушылардың бойына дарыту. Ұстаз  мамандығының қыры мен сырларын түсіндіру. Ұстаз еңбегін әрқашан бағалай білуге тәрбиелеу.

Ұстаз деген - жарық күні ғаламның,
Ұстаз деген - анасы ол адамның.
Бүкіл әлем мойындайды еңбегін,
Сен де одан адам болып жаралдың.
Ұстаз сөзін айтып жүрем ән қылып,
Одан басқа жүрген кім бар жанды ұғып.
Ұстаз деген - ұлылардың ұлысы,
Қасиеті бас иерлік мәңгілік!

Шәкірт үшін барлық қиындыққа төзетін жаны жайсаң, жүрегі алтын, алақаны аялы ұстаздар қауымы, мерекелеріңіз құтты болсын!
Денсаулықтарыңыз мықты болсын, шаңырақтарыңыз шаттыққа толсын!
Мерекелік кештің шымылдығын ашқан республикалық байқаулардың жеңімпазы - «Өрнек» би ансамблі. Жетекшісі - Умбетова Майра Хамитқызы.
Барша ұстаздар қауымын құттықтау үшін ортаға мектеп директоры Қарлыға Айтмұханбетқызын зор қошеметпен шақырамыз!
Сен қалай ойлайсыңдар, оқушылар? Менің ойымша, кез - келген мұғалім ұстаз бола алмайды. Себебі ұстаздық - тағылымы терең өнер. Ал өнерлі болу кез - келген адамға қона бермейді. Әрине, Ұстаз болу үшін жүректің батырлығы, сезімнің ақындығы, күн шуағындай алтын мінез керек. Сол үшін де біз ұстаздарымызды қадірлейміз!
Ұстаздарымызға деген құрметімізді біз 26 қыркүйек - 5 қазан аралығында өтркен «Ұстазыңды ұлықта!» атты акция барысында көрсете білдік. Экранға назар аударайық.
Экраннан акция туралы слайдтар, видеолар көрсетіледі.
Келесі құттықтау сөз мектеп кәсіподағы төрайымы Мәншүк Мұратқызына беріледі.
Мәншүк Мұратқызы құттықтау сөзі.
Музыка ойнайды. Сахнаға театр өнерпаздары шығады.
Театр өнер көрсетеді.
Сіздердің алдарыңызда өнер көрсеткен «Айналайын» театрының жас таланттары.
 Ұстаз еңбегі ұшан - теңіз. Шәкірт санасына білім нәрін сіңіріп, дүниенің жақсылығы мен қыр - сырына баулитын ерекше жанның еңбегі қандай болса да құрметке лайықты. Сондықтан да, Құрметті ұстаздар, қадірменді қонақтар! Бүгінгі мерекеде біздің оқушыларымыз сіздерді түрлі атақпен марапаттайтын болады.
Радмир: Ұстаз - ұлағатты есім. Шәкірттерін білім нәрімен сусындатып, тәлім - тәрбие беру, жақсы қасиеттерді бойына дарытып, адамгершілік рухта бағыт - бағдар беруде ұстаздың еңбегі зор. Ия, ұрпаққа айтар ақылы, көрсетер өнегесі бар аға ұрпақ өкілдері, мектептің жүрегі, ардагер ұстаздарымыз ортамызда отыр. Қонақтарға қошемет көрсетіп қояйық!
Номинациялар бойынша марапаттауды бастаймыз. Бірінші номинация: «Ең мейірімді ұстаз» Марапаттау үшін сахнаға 2015 жылғы Байғанин ауданының құрметті Азаматы атағының иегері, грек - рим күресінен халықаралық чемпионаттың жүлдегері, мектепішілік өзін - өзі басқару ұйымының Президенті Есенғосұлы Мұхтарды шақырамыз.
  Құрметті ұстаздар! Біздің осындай дәрежеге жеткеніміз - сіздердің еңбектеріңіздің жемісі.
Сіздерге айтар алғысым мол. Біздің болашағымызға алаңдап, мамандыққа баулып, оқытып жатырсыздар. Сол үшін де сіздерге колледж студенттерінің атынан алғыс айтып, басымды иемін! Мерекелеріңізбен құттықтай отырып, шығармашылық табыстар тілеймін.
Конвертті ашып, ішіндегі мұғалімнің аты - жөнін оқиды. Музыка ойналады. Аты аталған ұстазға марапаттау белгісін тағады.

Ұрпақпен өмір жолы жалғанады,
Көңілді күндер тусын алдан әлі
Ән - шашу әсем әуен, түрлі өнер,
Бүгінгі күн сіздерге арналады.

Анамыздай тал бесікті тербеткен,
Болашаққа құлашымды серметкен
Ұстаз - Ана! Есіміңді мәңгілік
Айтып жүрем мәңгі шексіз құрметпен!

Анамыздай күлімдеп, біздің жанымызды ұғатын асыл ұстаздарымыз - біздің екінші анамыз. Интернатта өтіп жатқан күндеріміздің барлығы біздің тәрбиеші апайларымызбен бірге өтіп жатыр. Жақсы мен жаманды ажыратып, болашақ өмірге нық қадам басуға бағыт бергеніңіз үшін барша Ұстаздарға
Екеуі бірге: Мың алғыс!
Ұстаз - аналарға деген ерекше сезімін Орынғалиев Данияр «Анаға сый» әнімен жеткізеді. Қошеметпен қарсы алайық!

• 
• 
•  

Мектеп психолгтары: Г.Минаева, Г.Жансейтова

---

1-4 кластар арасында өткізілген тәрбие сағатының хаттамасы

Тақырыбы: Отбасыммен бірге өткізген қуанышты күндерім!» Класы: 1 - 4 кластар

Өткізілген уақыты: сәуір, 2024 жыл

Мақсаты: Бала тәрбиесіндегі ата - ананың алатын орнының ерекше екендігін түсіндіру; Отбасы - Отанның бір бөлшегі екенін ұғындырып, оқушылардың бақытты жанұяға деген қызығушылығын арттыру; Отбасы мүшелінің арасындағы бауырмалдық, қайырымдылық, достық қарым - қатынасты қалыптастыру;

2 слайд

Ұйымдастыру кезеңі Психологиялық ахуал Бір түрлі кәмпит алғандарды 1-топқа «», ал екіншісін таңдағандарды 2-топқа «» тобына бөлемін. Ой қозғау Ой қозғау Оқушыларға актуалдық сұрақтар: 1. Үй дегенді қалай түсінесің? 2. Үйдің жылу, ата – ананың аялы алақаны дегенді қалай түсінесің? 3. Бақытты отбасы дегенді қалай түсінесіздер? Балалар, бүгінгі сабағымыз отбасы құндылықтары туралы болмақ. Әр адам өмірге келгенде ең алдымен ең мейірімді, жылы жүзді анасын көреді. Қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай бауырына басып, шыр-пыр болатын –Ана. Ана тәрбиесі-қызға үлгі, әке тәрбиесі-ұлға үлгі. Ана-ақылшың,әкең-қамқоршың, Отбасың-қорғаның, бауырларың- тірегің болады. Өмірдегі маңызды құндылық ол отбасы

3  слайд

Отбасы мүшелерінің қайсысына қатысты екендігін белгілеу. А Т А Тіл алғыш. Әже Ата ананың қолғанаты. Б А Л А Ақыл айтушы. А Н А Бар баланы сүйетін. Ә К Е Немереге ертегі айтатын. Н Е М Е Р Е Әрқашан саған қамқор болатын

4  слайд

І бөлім. Кезекті мақал-мәтелге берейік. «Әке-асқар тау, ана-қайнар бұлақ, бала........ »,

«Алты аға бірігіп әке болмас, жеті жеңге бірігіп ......», «Ата-бәйтерек,бала........ », «Ананың

көңілі балада, баланың............», «Ағайын алтау, ана.......... », « Әкесін сыйламаған кісіні

баласы .......», «Әкеге қарап ұл өседі, шешеге қарап .......... .

5  слайд

Отбасы ол ешкім де ештеңе де теңесе алмас жеке бір ғалам. Отбасыңмен бірге өткізген әр сағатқа, тіпті минутқа қуана білу қажет. Себебі, бүгінгі күн кешегі күндей болмайды ал, ертеңгі күн бүгінгі күндей болмас. Сондықтан, әр күніміз бір ертегі деп бір-бірімізді

сыйлап, отбасымызды қадірлейік! Кластер 1-топ «Менің отбасым » 2топ «Отбасыммен өткізге қуанышты күндерім »

6  слайд

«Менің сабақтан кейінгі әсерім» кестесін толтыр. Қандай ой пайда болды? Не сезіндім? Не ұнады?

Қорытынды: Оқушылар бала тәрбиесіндегі ата - ананың алатын орнының ерекше екендігін түсінді; Отбасы - Отанның бір бөлшегі екенін ұғындырып, оқушылардың бақытты жанұяға деген қызығушылығын артты;

Отбасы мүшелінің арасындағы бауырмалдық, қайырымдылық, достық қарым - қатынасты қалыптасты;

• 
• 
•  

Мектеп психологтары: Г.Жансейтова, Г.Минаева

---

Жоғарғы класс оқушыларына арналған педагогика психологиялық тренингтер

Күні: 11.04.2024ж

Класы: 11 «Ә» класс оқушылары

Тақырыбы: «Бойдағы қорқынышты жеңу»

Мақсаты: Жағымсыз уайымды жеңу, бойдағы қорқынышты төмендету техникасын меңгерту, эмоциялық қобалжуды басу.

Психологтар: Г.Ғ.Минаева, Г.М.Жансейтова

Жүргізілу барысы:

Қорқыныш (үрей) туралы қысқаша лекция (5-7 мин)

Қорқыныш деген адам бойында алдын-ала болатын іс-әрекетке даярлау сезімі болып табылады. Қорқыныш жүре пайда болатын үдеріс, жас таңдамайды. Кез-келген жаста кездеседі. «Өзіңді бағала», «Сенемін», «Тауып көр» т.б тақырыпта тренингтер жүргізілді.

• 
• 
• 
• 
•  

---

Ерекше назардағы оқушыларға арналған педагогика психологиялық тренингтер

Күні: 08.04.2024ж

Класы: 1 «Д», 7 «А» класс оқушылары

Тақырыбы: «Қол маторикасына арналға ермексазбен  жүргізілген  түзету-дамыту жұмыстары»

Мақсаты: Мүмкіндіктері шектеулі балалардың денсаулығы мен өмірін қорғауды қамтамасыз етуге, балалардың жеке тұлғалық ерекшеліктерін және әр баланың мүмкіндігін ескере отырып, ақыл-ой, адамгершілік, физикалық, эмоционалдық, танымдық қабілеттерін дамытуға писхологиялық бағыт – бағдар беру.

Психологтар: Г.Ғ.Минаева, Г.М.Жансейтова

Жүргізілу барысы:

Ұсақ және жалпы моториканы дамыта отырып, біз баланы мұқияттылыққа тәрбиелейміз. Ұсақ саусақ моторикасы деп, саусақ, қол және қолдың білезік бөліктерінің бұлшықеттерін меңзейді.

• 
• 
• 
• 
•  

---

1–4 СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ АТА-АНАЛАРЫНА АРНАЛҒАН САБАҚ

Күні: 05.04.2024ж

Класы: 1 - 4 класс ата-аналары

Тақырыбы: Сенім арту – жетістік кепілі. Қиын жағдайда баланы қалай қолдаймыз?

Мақсаты: ата-аналардың әртүрлі жағдайларда балаға тиімді көмек көрсетуге дайындығын қалыптастыру.

Психологтар: Г.Ғ.Минаева, Г.М.Жансейтова

Жүргізілу барысы:

Бүгінгі біздің мақсатымыз – балаңыздың психологиялық жағдайын, оның ішінде қиын жағдайға тап болған кездегі жағдайын көруді үйрену. Сондай-ақ, оның күшті тұстарына сүйене отырып, қиындықтарды жеңуді үйренуге көмектесу.

Балалар – адамның ең қорғалмаған, әлжуаз келетін санаты.

Бастауыш мектеп жасындағы жүрегі жараланған балалардың жеке мазасыздығы жоғары. 5-7 мин

• 
• 
• 
• 
•  

---

«Мейірімділік құндылығы»

 

Күні: Наурыз, 2024 жыл

Қатысушылар: 5 - 9 класс оқушылары
Мақсаты: Тәрбиеленушілердің мейірімділік, қайырымдылық құндылықтары туралы, «қайырымды адам» туралы түсініктерін кеңейту және жақсылық пен жамандықтың қатар жүріп адам өмірінде сан қилы белең көрсететінін ұғындыру.

Жүру барысы
1. Ұйымдастыру бөлімі
Алдымен тәрбиеленушілерге өздеріне ұнаған түстерін таңдауын сұраймын (мен үш топқа бес баладан бөлдім: сары, жасыл, қызыл пішіндер) Сол түстер бойынша топқа бөлінеді.
Ой шақыру
Тәрбиеші сөзі: Балалар, бүгінгі тақырыпты айтпас бұрын, мен сіздерге мына слайд шоуды мән беріп қарауды сұраймын. Содан кейін өздерің тақырыпты табатын боласыздар. (жай музыка жүріп тұрады, слайд көрсетіледі)
Ал, бүгінгі тәрбие сағатымыздың негізгі тақырыбы не болмақ, қалай ойлайсыздар? (балалардың жауаптары тыңдалады)
Дұрыс айттыңдар, бүгін біздер мейірімділік туралы сөз қозғаймыз. Жақсылық пен жамандық адамның іс - әрекеті арқылы өлшенеді. Халқымыз «жақсылық» деген ұғымды адамгершілікке балаған. Адамгершілігі мол мейірімді, қайырымды адамды «жақсы адам» деген. Ендеше жақсылық пен жамандық туралы ойланып көрейік. Тәрбиеленушілерге сұрақ қойылады:
- Жақсылық, жамандық деген ұғымдарды қалай түсінесіздер?
- Жақсы болу, жақсылық жасауды қалай үйренуге болады?
- Жақсы сөз айту, жақсылыққа жата ма?
- Жақсылық жасау адам жасына байланысты ма?
- жақсы адамның бойында қандай қасиеттер болады?
Тәрбиеші: Адамның ішкі сұлулығы - адамның жүрегі, жүрек жылуы, махаббат, ар - ұят, қайрат, мейірімділік, жақсылық, адамшылық осы жүректен туындайды. Ойымызды әрі қарай өрбіту үшін видеоролик бойынша жұмыс жүргіземіз.
Әр топқа үш түрлі видео мысал көрсетіледі.
І топ: «Жақсылық сынықтары» мәтіні
Сұрақтар: Бұл мысалдан нені ұқтыңдар?
Сендер қалай ойлайсыңдар, әже неліктен көп жылдар бойы әйнек сынықтарын жинап жүрді?
Егер де адамдар әженің не істеп жүргенін білгенде не істер еді?
ІІ топ: «Мейірімділік әлемді құтқарады»
Сұрақтар:
Бұл мысалдан кейін қандай сезімде болдыңдар?
Адамдар жасаған жақсылығының қайырын сұрайма, қалай ойлайсыңдар?
Мен жаңа айтып кеттім, Адамның ішкі сұлулығы - адамның жүрегі, жүрек жылуы, махаббат, ар - ұят, қайрат, мейірімділік, жақсылық, адамшылық осы жүректен туындайды деп, жүрегімізді жамандық жауып тастаса біз қалайша жақсы адам боламыз. Сондықтан да бұл әңгімеден не түюге болады?
ІІІ топ: «Екі қасқыр» әңгімесі
- Ата Екі қасқыр деп нені меңзеп отыр?
Жамандық пен жақсылық өмірде бірге жүреді екен. Ал қайсысы жеңеді? Жақсылық жеңу үшін адам не істеу керек?
- Осы үш мәтінді бір бірімен байланыстыруға бола ма? Үшеуі бір бірін толықтырып тұр ма?
Енді біраз бой сергіту мақсатында мынандай ойын ойнайық. Алдымен мен сендерге бір сұрақ қоямын, сол сұрақтың жауабын іздеп көресіздер. («Аралас, қатып қозғалма, топтас» әдісі бойынша өткізіледі. Тәрбиеленушілер қолдарына қалам мен қағаздарын алып шығады да бір минут ішінде мәлімет жазып алу керек)
Сұрақ: Мейірімді адам деген қандай адам?
Тәрбиеші «Аралас» дегенде тәрбиеленушілер бөлме ішінде арлы берлі жүріп, араласып «Мейірімді адам деген кім, және біздің балалар үйінде кімді ең мейірімді, ең қайырымды адам деп ойлайсыңдар?» деген сұрақтарға жауап алып, қағаздарына жауаптарын жазады.
«Қатып, қозғалма» дегенде орнында тұрып қалады. Тәрбиеші тәрбиеленушілердің жауабын жинап алады. Жазылған жауаптар сабаққа қатысып отырған үлкендерге тапсырылады. Жауаптағы ең мейірімді, ең қайырымды деп табылған адамның есімі сабақтың соңына дейін жасырын болады.
«Топтас» дегенде өз топтарына отырады.
Тәрбиеші: Рахмет, мен де өз жауабымды айтайын:
Мейірімді кісі деп сөзінен ісі көрінетін, айтқан сөзін кейіннен өзі ұстанатын кісіні айтады. Мейірімді кісі түсінуге тырысады, бірақ одан пайда іздемейді. Жай адам пайда іздейді, бірақ түсінуге тырыспайды. Адам дүниеге ештеме қалап келмейді. Жақсы мен жаманды өскен соң өзің қалап аласың.
Алдарыңызда бірнеше жағдаяттар көрсетілген сол бойынша тығырықтан шығудың амалдарын келтіріп, ойларыңызды ортаға салсаңыздар. Тәрбиеленушілердің жауаптарын тыңдау.
Келесі тапсырма шығармашылық жұмыс: слайдта көрсетілген сурет бойынша тәрбиеленушілердің жауаптарын талқылау.
Тәрбиеші: Сабақтың қорытындылай келе «Жүректен жүрекке» деген ниетпен мынандай кішкентай жүрекшелерге өз тілектеріңді қалаған адамдарыңа жазып тапсыруларыңды сұраймын. Сонымен балалар бүгінгі сабақтан не білдік? Не туралы, қандай адами құндылықтар, қасиеттер туралы білім алдық?
Сабағымыздың басында сендерге «Ең мейірімді, ең қайырымды адамды табу тапсырылған болатын. Сол тапсырманың қорытындысы бойынша «Алтын жүрек» иесін анықтасақ деймін. Ол үшін сендердің жауаптарыңды қорытындылаған адамдарға сөз берейік.(«Алтын жүрек» иесін алтын жүрекшемен марапаттау).

• 
• 
•  

Мектеп психолгтары: Г.Минаева, Г.Жансейтова

---

Тренингтік сабақтың  тақырыбы: «Біздің көңіл-күйіміз...»

Өткізілген күні: 05.03.2024 ж

Мақсаты: Оқушыларда  стрестік жағдайларда алдын алу, болашаққа сенімен қарауға үйрету.

Педагог-психологтар: Жансейтова Г,Минаева Г

 

Жүру барысы:

   Адамның жан дүниесі дегеніміз оның ішкі көңіл- күйі, сезімдері, ойлары, арманы, қиялы. Жалпы адамның қолға ұстап, көзбен көруге мүмкін болмайтын күйлері. Бірақ олардың сыртқы фактролардың әсерімен әр адамның әр түрлі әрекеттері мен қылықтары арқылы көрініс табады. Мәселен, адамның қуанғаны оның жымиысынан, күлкісінен, еңсесінің көтерілуінен, дауысының ашықтығынан, жанға жайлығынан, адамды құшақтауынан, сүюінен, көзінің күлемдеуінен көрінеді. Ал, мұнайғаны қабағының түсіңкілігінен, көзінен жас шығуынан, дұрыс жауап бермеуін, адамға селқос қарауынан байқалады. Адамның жақсы көңіл- күйі де, жаман көңіл- күйі де өзіне, өзінің іс- әрекетіне, шаруасына, жоспарына, қала берді айналасындағы адамдарына, олардың іс -әрекеттеріне ықпал етеді. Бір адамның көңілсіздігі қаншама адамға, тірлікке, тіршілікке әсер етеді. Көңілі жайлары адамның ісі де, жоспары да оңынан жүреді. Адамның көңілінің жақсы болуына әртүрлі материалдық, рухани факторлар әсер етеді. Соның ішінде адами қарым қатынас факторының орны өзгеше. Адам өзінің әр түрлі сезімдерін басқара алуы, шыдамдылық танытуы, ақылмен шешуі тиіс.

   Болашаққа сенімін анықтауға арналған сауалнама

1.Сіздіңізше,басқалар сізден де әдемі киінеді ма?

2.Сіз басқа үйде тұрғыңыз келеді ма?

3.Сіз басқа оқу оқығыңыз келеді ма?

4.Сіз өзіңізді басқа біреудің орнына қойғыңыз келеді ма?

5.Сіз өмірде жасағандарыңызға мақтан тұтасыз ба?

6.Серіктесіңізбен келісе аласыз ба?

7.Сіз достарыңызбен жақсы қарым - қатынастасыз ба?

8.Сіз туысқандарыңызбен ортақ тіл табыса аласыз ба?

9.Сіз өзіңіздін махаббатыңызға қанағаттанасыз ба?

10.Сізге өз келбетіңіз ұнай ма?

11.Сіз жақсы ұйықтайсыз ба?

12.Көбіне көңілсіз жүресіз ба?

13.Сізге белсенді болған ұнай ма?

14.Сіз жеңіл маужырайсыз (расслаблятся) ба?

15.Сіздің ойыңыз ша өмір сізге қатал ма?

Тренинг «Ауа-райы»

Мақсаты: көңіл-күйді анықтауға арналған.

Қолдарыңызға қағаз және қарандаш алып сурет салыңыз, сіздің көңіл-күйіңізге жағымды сурет. Сіз суретіңізді көрсете аласыз «жағымсыз ауа-райы» немесе «жағымсыз ауа-райы», мүмкін сізге күн жан-жақтан жарқырап тұрған болар.

• 
• 
• 
•  

---

 «Саналы ұрпақ - жарқын болашақ»

Күні: Ақпан, 2024 жыл

Қатысушылар: 1 - 4 класс оқушылары

Мақсаты: Өскелең ұрпаққа болшаққа бағдар беретін, білімді, саналы, еліне адал қызмет ететін, патриоттық сезімі жоғары тұлға тәрбиелеу.

Көрнекілігі: Слайд, нақыл сөздер, оқушыларды баулуға түрлі 

Сабақтың өту барысы: Мұғалімнің іс - әрекеті Тыңдаушының іс - әрекеті Психологиялық жағымды ахуал қалыптастыру (5мин) - «есімінің бас әріпі бойынша сын есім сөз айту» сергіту сәті - Әрбір қатысушы өз есімін атап, жылы лебіз білдіреді - Келесі ойыншы ол лебізді қайталамауы тиіс. Мен бастайын: Гульсезім - гулдей...

Сыныпта жағымды психологиялық ахуал қалыптасады.

 Топқа бөлу (5 мин) Әрбір топты жыл мезгілдеріне қарай 3 топқа бөлу Сыныптағы тыңдаушылар топқа бөлініп отырады. 

І. Мұғалімі сөзі:

«Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды» дегендей, жас ұрпаққа мән - мағыналы, өнегелі тәрбие мен білім беру - бүгінгі күннің басты талабы дей, қазір сіздердің білімдеріңізді тексермекшіміз.

1. Біздің еліміздің 30 тамызда атап өтілетін мемлекеттік мерекесі қалай аталады? Конституция күні
2. Конституция дегеніміз не? ҚР Конституциясы қашан және кім қабылданды?Конституция дегеніміз - қоғамдық және мемлекеттік құрылыс негіздерін, мемлекеттік органдар жүйесін, олардың түзілу реттілігі мен қызметін, азаматтардың құқықтары мен міндеттерін айқындайтын мемлекеттікзаң.Конституция 1995 жылы 30 тамыз күні жалпыхалықтық Референдум негізінде қабылданды және 5 қыркүйек күні өз күшіне енді.
3. Конституциямен қандай мәселелер реттеледі?
Конституция - барлық заң салаларының негізі, ал оның нормалары - басқа заңдар үшін басты қағида болып есептеледі.
РеспубликамыздыңКонституциясы-мемлекеттің негізгі заңы. Ол ел мемлекеттілігі мен егемендігінің, заңдылық пен құқықтық тәртіптің заңдық негізі, барлық заңнама мен құқық қолдану практикасы негізделген іргетас болып табылады.
ҚР Конституциясы бойынша сұрақтары
Қазақстан Республикасында кім мемлекеттік билік көзі болып табылады? Халық.
Қазақстан Республикасындағы басқару нысаны:Президенттік.
Қазақстан Республикасы:унитарлы мемлекет.
Қазақстан Республикасы өзін қандай мемлекет ретінде орнықтырады?демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік;
Қазақстан Президенті кімдерге ант береді?халыққа
Қазақстан Республикасы Конституциясына сәйкес халық атынан сөз сөйлеуге шыға алады: Президент және Парламент

1. «Бұл кім» кәсіби бағдар ойыны. 
Қазір мен сендерге әртүрлі мамандықтар айтамын, ал сендер секунд ішінде жолдастарыңызға қарап аталған мамандық көбірек кімге үйлесетінін іштей анықтайсыңдар. Сосын не себепті сол адамға таңдағандарыңды және не себепті сол мамандыққа сәйкес келетіндігі туралы өз ойларыңды жеткізесіңдер. 
Мұғалім, жүргізуші, дәрігер, тігінші, әнші, журналист, спортшы, програмист, эколог, заңгер,ұшқыш 

2. Видеоролик көрсету «Арманға, мақсатқа жету» Оқушылар түйгенің талқылау.

Қорытынды: Қорыта келе, қазіргі кезде «Жастар - еліміздің жарқын болашағы» деген қанатты сөздерді жиі айтамыз, ал сол жастардың болашағы, Отанымыздың ертеңгі тағдыры болса, соған дәнекер өзіміздің бүгінгі қызметіміздің қалай атқарылып жатқаны, қоғамға қандай үлес қосып жүргенімізге тікелей байланысты. Міне, «Саналы ұрпақ - жарқын болашақ» тақырыбындағы ойтүйінді жалпы ел жастарына бағыттаймын! Жас күш, жас толқын болып толқып, ана тілінде сайрап, өзге тілді меңгеру арқылы болашақ елдің кемел келешегін биіктерден көруге үлес қосайық, саналы ұрпақ...!

• 
• 
•  

Мектеп психолгтары: Г.Минаева, Г.Жансейтова

---

Ерекше назардағы оқушыларға арналған педагогика психологиялық тренингтер

Күні: 15.01.2024ж

Класы: 1 «Д», 7 «А» класс оқушылары

Тақырыбы: «Қол маторикасына арналға түзету-дамыту жұмыстары»

Мақсаты: Мүмкіндіктері шектеулі балалардың денсаулығы мен өмірін қорғауды қамтамасыз етуге, балалардың жеке тұлғалық ерекшеліктерін және әр баланың мүмкіндігін ескере отырып, ақыл-ой, адамгершілік, физикалық, эмоционалдық, танымдық қабілеттерін дамытуға писхологиялық бағыт – бағдар беру.

Психологтар: Г.Ғ.Минаева, Г.М.Жансейтова

Жүргізілу барысы:

Ұсақ моториканы дамыту жұмыстарын бала туылған кезден бастау керек. Ерекше оқытуды қажет ететін балалардың сөздік қорларын дамытуда ,қызығушылықтарын арттыруда ойындарды тапсырма , жаттығулар , қол өнер қолдану көп нәтеже береді.  Ойын арқылы ерекше балалардың ауыз екі сөйлеуі дамып, қарым- қатынас жасау,еркінде сенімді араласу машығын игереді. Таным белсенділіктері қалыптаса түсіп ақыл ойы өсіп жетіледі. Ойын түрлері өте көп

• 
• 
• 
• 
•  

---

Бастауыш класс оқушыларына арналған педагогика психологиялық тренингтер

Күні: 08.01.2024ж

Класы: 4  класс оқушылары

Тақырыбы: «Бес нәрсеге асық бол! Отбасы құндылықтары»

Мақсаты: оқушылар арасындағы силастық, қарым-қатынас, бір-біріне деген құрметті үйрете білу.

Психологтар: Г.Ғ.Минаева, Г.М.Жансейтова

Жүргізілу барысы:

Тәрбие берудің ең көрнекті құралының бірі, амал-тәсілі әдебиет үлгілері, көр­кем шығармалар болған. Онда көрі­ніс табатын авторлық суреттемелер, жасалған образдар оқырманды ойға жетелейді, түрлі әсерге бөлейді. Тағы­лым­дық, танымдық қасиеттер бой көр­сетеді. Бұл орайда өзінің ағартушылық мақсатына сәйкес әдеби шығармаға тәрбие құралы ретінде қалам тартқан Абай өнегесі орасан зор.

• 
• 
• 
•  

---

Ерекше назардағы оқушыларға арналған педагогика психологиялық тренингтер

Күні: 23.10.2023ж

Класы: 1 «Д», 1 «А» класс оқушылары

Тақырыбы: «Қол маторикасына арналға түзету-дамыту жұмыстары» (констркутор, массажды доп, ұсақ ілгектер)

Мақсаты: Түзете дамыту мақсаты дер кезіндегі тілдік және танымдық даму, баланың жеке тұлға ретінде қалыптасуы мен қоғамда бейімделуін қамтамасыз ететін ұсақ қол маторикасын қалыптастыру болып табылады.

Психологтар: Г.Ғ.Минаева, Г.М.Жансейтова

Жүргізілу барысы:

Қолдың ұсақ моторикасын дамытуға арналған ойындар: конструктор, ермексаз, моншақ, массажды доп, ілгектер т.б ойын түрлерімен жұмыстар жүргізілді.

• 
• 
• 
• 
•  

---

«Отбасы алтын бесігім»

Күні: Желтоқсан, 2023 жыл

Қатысушылар: 10 - 11 класс оқушылары

Мақсаты: а) Бала бойына осы тәрбие сағаты арқылы сүйіспеншілікті, жылылықты ұялату. Ата - анасын құрмет тұтып, адал да парасатты ұл мен қызы болуға тәрбиелеу.
ә) Ата - анасының берген жақсы тәрбиелерін нәтижелі етуге үйрету, қоғамға жат қылықтардан сақтандыру

 САБАҚТЫҢ БАРЫСЫ

«Отбасым алтын бесігім » атты тәрбие сағатын бастауға рұхсат етіңіздер.

Отбасы - адамзат қоғамының ең шағын бейнесі. Қоғамда отбасы екі қызмет атқарады, оның бірі - дүниеге ұрпақ әкелу, екіншісі - дүниеге келген сәбиді тәндік жағынан жетілдіріп, оны тұлға ретінде қалыптастыру.

Отбасы - сыйластық, жарастық орнаған орта. Отбасы - бала тәрбиесінің ең алғашқы ұжымы. Отбасының басты қазығы, алтын тіреу діңгегі - ата - ана. Баланың тәрбиелі болып өсуіне берекелі отбасының әсері мол. Отбасының әрбір мүшесі, өзара сөйлесіп, не болмаса ата-ананың, баланың міндетін атқару ғана емес, береке-бірлік, сүйіспеншілікпен араласса, босағасы берік, шаңырағы биік отбасына айналары сөзсіз. Отбасы - адам баласының алтын діңгегі, тұлғалық негізі қаланатын өмір сүру және даму ортасы. Отбасы адамзат бесігін тербеткен ұя болса, баланың бас ұстазы - ата - анасы. Ата - анаға баладан жақын ешкім жоқ. Ұрпаққа берілетін тәрбие ісі де отбасының беріктігімен тығыз байланысты. Әр отбасындағы бала әртүрлі тәрбие алады. Тәрбиенің сыншысы да, бағалаушысы да - халық.Отбасы - адам тәрбиесі үшін ең жақын әлеуметтік орта. Отбасы белгілі дәстүрлердің жағымды өнегелердің, мұралар мен салт - дәстүрлердің сақтаушысы. Отбасында бала алғаш рет өмірмен, қоршаған ортамен танысып, мінез - құлық нормаларын игереду. Отбасы баланың азамат болып өсуінің негізі болып табылады. Отбасының басты қызметі - бала тәрбиелеу

 Отбасы алтын ұя, киелі шаңырақ болса, сол шаңырақтың мұрагері, ұрпақ жалғасы балалары болып табылады. Отбасында балалар негізгі тәрбиені ата- анадан алады.Әке мен ана шаңырақтың тірегі.Ата-ана- отбасының негізгі діңгегі, бастапқы дәнекері. Дәстүрлі қазақ отбасында ата - ананың қадірі ерекше әспеттелген. Әсіресе тіршіліктің қайнар көзі, махабаттың шуақ күні, мейірімнің кәусәр бұлағы - Ана есіміне қатыссыз дүниеде қаситетті ештеңе жоқ. Сондықтан ананы ардақтаимайтын халық та жоқ. Халықтың халықтығының басты нышаны - туған елінің тілін үйретіп, сазына қандыратын да ана. Өмір есігін жаңа ашқан нәрестенің бойына туған елінің рухын сіңіретін, балбыратып уататын тұңғыш тәтті сазы, жылауын қойғызатын ән өлеңі де сол ғазиз ана бесікке сүйеніп отырып емірене айтатын бесік жыры.

Өзіңді өмірге келтірген, тіршілігіңе нәр берген ата - ананың алдында адамның парыз - міндеті өлшеусіз. Қазақ ғұрпындағы ата - ананың алған ерекше биік орны, қадір - қасиеті ше!Ананың ақ сүтін, әкенің адал күшін ақтау - өз болашағыңды сақтау.

Анам маған «Үлкенді сыйла» деген, Сол сөз маған ізгілік құйған ерен.

Әке. Әке - әркімнің сүйенер тіреуі. Әке әркімге қымбат. Әкені ардақтай білу кернек, өйткені ол отбасының ең басты мүшесі, яғни отағасы. «Әкеге қарап ұл өсер» дегендей әкенің балаға үйретері көп. Ол өзіңнің болашағыңа алаңдап ойланып толғанады. Ол  болашақта баласының жақсы болуын қалайды. Әке жақсы болса, баласы да соған еліктейді.

Әке деген-биік шыңы адамның,

Әке деген- тірегі ғой ғаламның.

Әке деген-бойыңда аққан қаның да,

Шыққан тегің, ол негізің, жаның да.

Не десең де әке жолы бір бөлек,

Қайда жүрсең  қолтығыңнан тұр демеп.

Нағыз әке ақылгөй де асқар жан,

Барлық ұрпақ әкелерден басталған.

Қазақта «Ұлың - қымбат, немерең - ыстық» деген нақыл сөз бар.Немере үшін ең мейірімді жан - әже.Әжеңнің аялы алақаны, мөлдір мейірі, жылы жүрегі, кіршіксіз таза көңілі немереге ауадай қажет.

Әжемнің саясында ержетіп мен,

Аялы  ақ бесікке тербетілгем.

Әжемдей ақ ниетті абзал жанды

Таппаспын айналсам да жер бетінен.

Жүрегімде әжемнің әжімі бар,

Жүрегімде достардың әзілі бар,

Жүрегімде өмірдің қызығы бар,

Жүрегімде жанымның азығы бар.

Ержетіп есейгенде балапаны

Арайлап атады екен дала таңы.

Иіскеп, маңдайымнан сипалайтын

Қымбат қой әжелердің алақаны.

Ата ана туралы дана сөздерді тыңдайық 
Адам жеміске, ата- ана жеміс ағашына ұқсайды. Жеміс ағашын жақсы қарап күткендей ата- анаңды аялап бақсаң ,армандарың орындалады. Ұл- қыз ата - анасын үлкендерді қуанышқа бөлеп, бақытқа кенелтем десе,алдымен әдепті болу керек. Өз жұмыстарын адал да тыңғылықты атқарса ата- ананың ұл - қызы болып өседі. Әдепті , адал ұл қыздардың міндеті ата - аналарының тірісінде көрсеткен қызыметімен бітпейді. Ата - аналарын дүниеден қайтқанда да жиі есіне алады. Сәби шағыңда олар өзіңді қалай бағып қақса, қартайғанда оларды да солай алақанға салып аялап күту керек. Ата - анаңның көңілін еш ренжітуші болма, олардың жүрегіне қайғы түсіруші болма. Ата - анасын ұмытқан бала- опасыздың опасызы ,рақымсыздың рақымсызы. Ата - ананың қадірін білмеген халық қадірін білмейді.

Отбасы. Бала. Мектеп. Бір - бірінен ажырағысыз үш ұғым. Отбасы бар жерде бала бар, бала бар жерде мектеп бар. Мектеп пен ата - ананың міндеті әр балаға бақыт, қуаныш сыйлау.Тәрбиенің ең алғашқы бастамасын бала отбасында алады. Отбасы - әр бала үшін алтын бесік. Бала отбасы аясында түлеп өседі, оңы мен солын сонда таниды. Ол отбасы жағдайында өмірдегі әр түрлі жағдайларда өзін қалай ұстауды, адамгершілік әліппесі: кішіпейіл болу, ізеттілік, сыйластық, үлкендермен және кішілермен қандай қарым - қатынаста болу сияқты тәжірибе жинақтайды және оны меңгереді.

Мұғалім: Отбасы кішкентай бір мемлекеттік ұя» деп бекер айтылмаған. Әдетте жақсылықтың бәрі отбасынын басталады. Отбасы барша адамзатқа ең жақын, ең қасиетті ұғым.
Енді осы тақырыптағы мақал мәтелдерге кезек берейік. 
1 Бала тәрбиесі бесіктен
2 Баланың жақсысы - қызық, жаманы - күйік.
3 Әке көрген оқ жонар,
Шеше көрген тон пішер
4 Бала көңілдің гүлі, көздің нұры
5 Құс балапаны үшін тозаққа түседі,
Адам баласы үшін азапқа түседі.
6 Ата бәйтерек, бала жапырақ

Мұғалім:Отбасы - бұл қоғамның негізі. Баланың болашақта жақсы азамат болып өсуі, жан - жақты тәрбиелі болуы отбасында берілетін тәрбиеге тікелей байланысты

 

Мектеп психолгтары: Г.Минаева, Г.Жансейтова

---

Жоғарғы класс оқушыларына арналған педагогика психологиялық тренингтер

Күні: 15.12.2023ж

Класы: 10-11 класс оқушылары мен әкелер клубы

Тақырыбы: «Әке шаңрақтың тірегі»

Мақсаты: Әкелер отбасы құндылықтары, әкенің бала өміріндегі орны, әкенің бала бойындағы сенімділігін арттыру мен қолдау

Психологтар: Г.Ғ.Минаева, Г.М.Жансейтова

Жүргізілу барысы:

Семинар-тренингте әкелер Отбасы құндылықтары, әкенің бала өміріндегі орны, әкенің бала бойындағы сенімділігін арттыру мен қолдау туралы топтық жұмыстар жүргізілді. Сонымен қатар топтық ойынның бала өміріндегі маңызы, ойынға қызығушылығын арттыру жолдары туралы кеңес берілді. Семинар соңында жыл бойы өзінің ерекше белсенділігімен көзге түскен әкелер өз ойларымен бөлісті.

• 
• 
• 
• 
•  

---

 «Отбасылық дәстүрлер отбасы құндылықтарын насихаттау»

 

Күні: Қараша, 2023 жыл

Қатысушылар: 1 - 4 класс оқушылары

Мақсаты: Буллинг (bullying) - ағылшын тілінен аударғанда, қорлау, қудалау, мазалаудегенді білдіреді. Адамүйде, мектепте, автобуста немесе интернетте, жалпы айтатын болсақ, кезкелген жерде буллингке ұшырауы мүмкін. Бұл кез келген адамның басында болатын жағдай. Бірақ есіңде болсын, ешкімнің сені ренжітуге немесе өзің жайлы жаман ойлауға мәжбүрлеуге құқығы жоқ

Буллинг дегеніміз не?

Буллинг әр түрлі мағынаны білдіруі мүмкін. Ол:

• адамды мазақтау, қорлау, соқтығысу
• оның ақшасын не басқа заттарын тартып алу, оларды бүлдіру
• сол жайында өсек тарату
• оны елемеу немесе жекелету
• ренжітетін, жаман әзіл айтып, басқа адамдардың алдында ыңғайсыз жағдайға қою
• ұрып-соғу, тепкілеу, итеру немесе басқаша зақым келтіру
• қоқан-лоқы көрсету немесе қорқыту

Буллинг онлайн немесе телефон арқылы жүзеге асырылуы мүмкін. Олардың қатарына ренішті хабарламалар мен суреттер, зұлым мінеп - сынаулар жіберу жатады. Бұлардың барлығы кибербуллинг деп аталады.

Буллинг қандай жағдайларға әкеліп тіреуі мүмкін?

Біреу саған күш көрсетпей, қорлап, қорқытқан да сенің жаныңа батады. Осындай жағдайға тап болған адам түрлі жағдайларды басынан кешіруі мүмкін, атап айтқанда:

• уайымдау
• ұйқының бұзылуы
• тәбеттің болмауы
• өзі жайлы жаман ойлау
• өз-өзіне физикалық зақым келтіру
• өлім туралы ойлау
• сабақ үлгерімдерінің нашарлауы
• ауыру
• «маған ешкім көмектесе алмайды» деп ойлау
• өзін жалғыз сезіну, уайымға берілу не ашулану
• қорқу

Буллингтің түрлері

Гомофобтық буллинг

Расисттік буллинг

Таптық буллинг

Адамның сырт келбетіне қатысты буллинг

Сексисттік буллинг

Дінге қатысты буллинг

Ксенофобтық буллинг

Мүгедектерге қатысты буллинг

Есіңе сақта:

• ешкімнің сені қорлауға құқы жоқ
• буллинг сенің достарыңның, отбасыңның, мектептегі балалардың немесе бөтен адамдардың тарапынан болуы мүмкін, қалай болған жағдайда да, ол дұрыс емес және бұлай болуға тиіс емес
• буллингті тоқтатуға және өзіңді бағалауға үйренуге болады

Сен әрдайым 111 сенім телефонына қоңырау шалуыңа болады

Бұл қызмет сондай - ақ «жедел желі» деп аталады. Мұнда саған қиындықтарыңмен күресуге көмектесу үшін арнайы адамдар жұмыс істейді. Сен кез келген уақытта үй немесе ұялы телефоннан 111 нөміріне қоңырау шала аласың - олар тәулік бойы жұмыс атқарады. Қоңырау шалған кезде, басыңнан қандай оқиға өтіп жатқанын баяндап бер, содан кейін олар саған әрі қарай не істеу керектігін айтып, кеңес береді.

Буллинг пе, әлде жәй ғана әзіл ме?

Егер сені біреу мазақ қылған жағдайда немесе достарыңмен жанжалдасып қалғанда, саған бәрі де жаман көрініп, барлық адамдар саған қарсы деген ой туындайды. Тіпті «бұл жәй ғана әзіл-қалжың ғой» деп айтқан жағдайда да, сен өзіңді әлі де ыңғайсыз сезінуің мүмкін. Бірақ, бұның барлығы өткінші екенін ұмытпа.
Өзіңе деген сенімділікті, батылдықты қалай арттыруға болатындығы жайында біздің кеңестерімізді оқы. Бұл саған жаңа достар табуды, өз ойыңды қысылмай білдіруді үйренуге көмектеседі. Және де есіңнен шығарма, сен әрдайым бізге сұрақтар қоя аласың, біздің форумда басқа балалармен тілдесе аласың немесе 111 сенім телефонына қоңырау шала аласың.

Мұғалім тарапынан туындаған буллинг

Сенің мұғалімдерің саған үнемі бас - көз болуы тиіс. Мектепте жұмыс істейтін ересектердің бірінің сені кемсітуі дұрыс емес. Ешкімнің сені ақылсыз сезіндіруге, мазақтауға немесе әділетсіз жазаға тартуға құқығы жоқ.
Егер бұндай жағдай орын алып жатса, ол туралы өзің сенетін мұғалімге, мектеп психологына, ата-анаңа айт. 111 жедел желісі жөнінде де ұмытпа!

Біреу сені қорқытып, қорлап жүрген жағдайда не істеу керек?

Өзіңе деген сенімділікті арттыр

Батыл болуға үйрен

Жәбірлеушіні бұғатта

Расскажи кому-нибудь

Егер сен өзің біреуді қорлап жүрген болсаң ше?

Сені біреуге қорлық көрсетуге не итермелейді?

Бірнәрсе істеуден бұрын жақсылап ойлан

Адамдардың құрметіне лайық болу үшін басқа әдістер ойлап тап

Неліктен адамдар бір-бірін қорлап, қиянат жасайды?

Қандай себеп болмасын, қорлау - қашан да жаман қылық. Әдетте біреуді қорлап жүрген адам

• басқаларды көре алмайды немесе қызғанады
• басқаларға ұнағысы келеді
• өзін басқаларға қарағанда жоғары екенін сезінгісі келеді
• достары сияқты болғысы келеді
• оны барлығы тындағанын қалайды
• өзгелердің қорлауынан зардап шеккен
• қорлау басқаларға қасірет тудыратынын түсінбейді

Қазір қорқытудың кибербуллинг деп аталатын түрі жиі ұшырасады. Мамандар да кибербуллингтің әсіресе пандемия кезінде өршіп тұрғанын айтып жүр. Кибербуллинг - интернет, әлеуметтік желі, түрлі сайт арқылы қоқан - лоқы көрсету. Жәбірлеуші телефонмен хабарласып немесе әлеуметтік желіде жазып, адамды қорқыта алады. Кибербуллинг жасаушы ауызша немесе белгілі бір фото, видео жариялап, қорлауы мүмкін. Сонымен қатар құрбанға зиян тигізу мақсатында ойластырылған арнайы тапсырыс аясында кибербуллинг белгілері байқалуы мүмкін. Кибербуллинг жасайтындардың арасында педофилдер көп кездеседі. Олар балаларды алдап - арбап, желіге жалаңаш түскен видео не суреттерін салуға көндіреді. Кейін сол суреттерді жұртқа жария етемін деп қоқан - лоққы жасау арқылы кездесуге шақырады не ақша бопсалайды. Ал қысымға шыдамай, шарасыз күйге түскендері көп жағдайда өзіне қол салады. Сарапшылардың сөзінше, кибербуллинг қазір бүкіл әлемдегі өте өзекті проблемаға айналған. Өкініштісі, Қазақстанда да кибербуллингке ұшыраған балалар аз емес.

Ата - аналар білуі тиіс сақтық шаралары

Ғаламтордағы қауіп - қатермен күресте ата - ананың рөлі маңызды. Олар баланың қауіпсіздігіне ең бірінші кезекте жауапты адамдар болуы тиіс дейді мамандар. Сондықтан, ата - аналарға балаларына интернеттегі қауіп туралы айтып, мінезіндегі кез - келген өзгерісті бақылау ұсынылды. Егер қамқоршылар өз ұл - қыздарының күмәнді желілерге кіріп, қаскөйлердің құрбаны болғанын анықтаса, оларға ұрыспай, барынша қолдау көрсеткені жөн. Балаға оны түсінетінін жеткізе отырып, оны жұбату қажет. Кейін проблемамен бірге күресіп, баланы психологқа да көрсетіп алған дұрыс дейді зерттеушілер. "Егер бала проблемасын айтып келсе, оны бас салып кінәлап, ұрысудың қажеті жоқ. Телефонды да бірден тартып алып, ғаламторға шектеу қоймау керек. Мұндай жағдайда бала ата - анасынан көңілі қалып, екінші мәселесін айтпайтын болады. Әке - шешелері балаларымен байыппен сөйлесіп, олардың еш кінәсінің жоқтығын түсіндіруі керек. Қамқорлықты сезінген баланың сенімі оянып, тығырықтан шығатынына сенеді. Бізде көп ата-аналар балаларымен сөйлеспейді, оларды не мазалап жүргенін байқай бермейді. Ал білген кезде кеш болуы мүмкін", - деді әлеуметтанушы Халида Әжіғұлова.

"Жасөспірімдердің бос уақытын тиімді ұйымдастырған жөн"

Қазақстанның бала құқығы жөніндегі омбудсмені Аружан Саин жасөспірімдерді ғаламторға тәуелді болудан қорғау үшін олардың бос уақытын тиімді ұйымдастыру керек дейді. Яғни, пайдалы үйірмелер мен спорт секцияларына қатысып, бойындағы талантын таныған бала кибербуллингке тап болмайды. Бірақ, өзі қызыққан үйірмелерге қатысуға барлық баланың отбасылық жағдайы келе бермейтіні тағы бар.

Кибербуллингке не үшін бірден назар аудару керек?

• Қорлап, кемсіту баланы психолигиялық күйзеліске ұшыратады;
• Жанын ауыртып, суицидке итермелейді;
• Мінезінің өзгеруіне әкеледі;
• Ешкім қорлықтың құрбаны болмауы керек;
• Әркім өзінің ар - намысын аяққа таптатпауға құқылы;
• Ата-ана мен мұғалімдер мұндай қорлықты байқаса, бірден балаға көмектесуі керек.

Қысым көрген балалардың айрықша белгілері:

• Мектепке барғысы келмейді;
• Сабақ оқуға зауқы болмайды және үй тапсырмасын нашар орындайды;
• Көңіл - күйі түсіп жүреді;
• Үнемі уайымдайды және өзіне сенімсіз болады;
• Ешкіммен әңгімелесуге зауқы соқпайды және оқшау жүреді;
• Қорқып сөйлейді, тамақ ішуге тәбеті тартпайды;
• Үйден қашып кетуге тырысады;
• Суицид жасайтынын айтып қорқытады;
• Түнде дұрыс ұйықтамайды және шошып оянады;
• Өзіне не болғанын айтудан қорқады;
• Жиі ақша сұрайды не ұрлық жасайды;
• Ғаламторды не гаджеттерді қолдануға үрейленеді;
• Телефонына хабарлама келсе, ашуланады.

Кибербуллингке тап болғанда:

• Әлеуметтік желіде қысым көрсеткен адамның хабарламасына жауап бермеу;
• Онымен сөйлесуді тоқтатып, бұғаттау;
• Әлеуметтік желі әкімшісіне сен туралы жарияланған жазба не суреттерге шағымдану;
• Күдікті жазбаларды скриншот жасап, ата - ана не ұстаздарға хабар беру керек.

• 
• 
•  

Мектеп психолгтары: Г.Минаева, Г.Жансейтова

---

Ерекше назардағы оқушыларға арналған педагогикалық- психологиялық тренингтер

Күні: 23.11.2023ж

Класы: 1 класс оқушылары

Тақырыбы: «Ауа райы». «Қол маторикасына арналға түзету-дамыту жұмыстары» (конструктор, массажды доп, ұсақ ілгектер, қарындаштар)

Мақсаты: Оқушылардың қазіргі кездегі көңіл-күйлерін сурет салу арқылы анықтау.Түзете дамыту мақсаты дер кезіндегі тілдік және танымдық даму, баланың жеке тұлға ретінде қалыптасуы мен қоғамда бейімделуін қамтамасыз ететін ұсақ қол маторикасын қалыптастыру болып табылады.

Психологтар: Г.Ғ.Минаева, Г.М.Жансейтова

Керекті құралдар: қағаз беті, қарындаш, түсті қарындаштар.

Қолдарыңызға қағаз бетін және қарындаш алыңдар. Енді өзіңіздің көңіл-күйіңізге сәйкес келетін  сурет салыңыз. Сіз қазір боран соғып  тұрғанын, күлімсіреген күнді, жаңбыр,  найзағай, т.б. суретін сала аласыз.  Бір-бірімізден көшірмейміз. Айналамызға қарамай, өзіміздің көңіл-күйімізге сай сурет саламыз.

(ашық түстер, үлкен сурет – көңіл-күйі жақсы)

Тренинг мақсаты:

1. Ойлау дербестігімен сын көзден қарауды дамыту.
2. Берілген тақырыпты толық талдай білуге, нақты айтуға үйрету.
3. Шешендік өнерді дамыту.

Тренинг шарттары:

1. Жағдайларды, проблемаларды айқындап, қорытындылай білу.
2. Берілген уақытты тиімді пайдалана білу.
3. Өзін-өзі еркін ұстауға дағдылану.
4. Проблеманы шешу жолдарын іздестіру.

• 
• 
•  

«Мектебім - мейірімділік мекені» тәрбие сағаты

 

Күні: Қазан, 2023 жыл

Қатысушылар: 5 - 9 класс оқушылары

Мақсаты: Баланың бойына рухани - адамгершілік қасиеттерді ұялату, жақсы - жаманды ажырата білуге, адамдық асыл қасиеттерді игеруге ықпал ету. Бір - бірімен қарым - қатынастарын жақсарту, оларды адамгершілікке, имандылыққа. шыншылдыққа, мейірімділікке тәрбиелеу.
Дамытушылық мақсаты: шығармашылық қиялын, ой - өрісін, есте сақтау, жүйелі ойлауын дамыта отырып, танымдық қабілеттерін жетілдіру.

 

«Мектебім - мейірімділік мекені» атты сынып сағаты өткізілді. Сабақ сайыс түрінде жоспарланып әртүрлі әдіс - тәсілдер арқасында жүзеге асырылды. Балалар шеңберде дөңгелене тұрып бір - бірінін бет - жүздерін аңық көріп, жылы тілектерін айтты. Түрлі - түстер қағаздарға бейнеленген күннің көзін тандау арқылы оқушылар топқа бөлінді. Күндерде: жылы лебіз білдіру, сыйластық, кең пейілділік, жанашырлық сөздер жазылады. Осы сөздерді естігенде ойларыңа не келеді, бір сөзбен қалай алмастырып айтуға болады деген тапсырманы орындап сабақ тақырыбы анықталды. Мейірімділік сөзінің мағынасын постер, диаграмма, сурет салу арқылы әр топ өз жобаларын қорғады. Жұмысымыз мәтінді аяқтау, әнгіме тындап сұрактарға жауп беру сияқты түрлерімен жалғасты. Жүректің дөңгелек ортасы беріледі. Күннің шуағын өздері жапсырып, шуағына көршісіне арнап тілек жазумен тәрбие сағатымыз аяқталды. Жазған тілектерін достарына береді.
Сабақтың көрнекілігі: Секен Тұрысбековтың «Көңіл толқыны» күйі, доп, түрлі - түсті жүрекшелер, стикер, ұлағатты сөздер.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру.
Алдымен тәрбиеленушілерге өздеріне ұнаған түстерін таңдауын сұраймын (мен үш топқа бес баладан бөлдім: сары, жасыл, қызыл пішіндер) Сол түстер бойынша топқа бөлінеді. Қызыл түс - қамқорлық тобы, сары түс - мейірімділік тобы, жасыл түс - кішіпейілділік тобы.
Ой шақыру Ұстаз сөзі: Балалар, бүгінгі тақырыпты айтпас бұрын, мен сіздерге мына слайд шоуды мән беріп қарауды сұраймын. Содан кейін өздерің тақырыпты табатын боласыздар. (жай музыка жүріп тұрады, слайд көрсетіледі) Ал, бүгінгі тәрбие сағатымыздың негізгі тақырыбы не болмақ, қалай ойлайсыздар? (балалардың жауаптары тыңдалады) Дұрыс айттыңдар, бүгін біздер мейірімділік туралы сөз қозғаймыз. Жақсылық пен жамандық адамның іс - әрекеті арқылы өлшенеді. Халқымыз «жақсылық» деген ұғымды
адамгершілікке балаған. Адамгершілігі молмейірімді, қайырымды адамды «жақсы адам» деген. Ендеше жақсылық пен жамандық туралы ойланып көрейік. Оқушыларға сұрақ қойылады: 
- Жақсылық, жамандық деген ұғымдарды қалай түсінесіздер? 
-Жақсы болу, жақсылық жасауды қалай үйренуге болады?
- Жақсы сөз айту, жақсылыққа жата ма?
- Жақсылық жасау адам жасына байланысты ма? 
- Жақсы адамның бойында қандай қасиеттер болады?
ІІ. Шеңбер айналасында жылы лебіздерін білдіруді ұсынамын. Балалар, бәріміз ортаға шығып, шаттық шеңберін» құрайық. Әрбіріміз қасымызда тұрған досымыздың жақсы қасиеттерін ізгі, жылы сөздермен, жылы жүрегімізбен, күлімдеген көзімізбен, жымиған езуімізбен жеткізейік. - Сен нағыз доссың, ең әдемі қызсың, мейірімдісің өте ұқыптысың, еңбекқорсың және т. б. - Жарайсыңдар балалар! Әрбіреуің достарыңа деген жылы лебіздеріңді естіп, қатты қуанып тұрмын.
«Болады - болмайды»
(оқушылар шеңберге тұрады, мұғалім болатын нәрселерді айтқанда оқушыларқолдарын 2 рет шапалақтайды, ал болмайтын нәрселерді айтқанда аяқтарымен тарсылдатады)
- Мейірімді болуға …. (болады), Кешірімді болуға (болады),
Қатыгез болуға …. (болмайды), Тәртіпті болуға …. (болады),
Әдепті болуға …. (болады), Ұрысқақ болуға…. (болмайды),
Сыпайы болуға …. (болады), Қайырымды болуға …. (болады),
Бұзық болуға …. (болмайды), Бауырмал болуға …. (болады),
Ақылды болуға ….. (болады), Мақтаншақ болуға …. (болмайды),
Шыншыл болуға …. (болады), Арам болуға …. (болмайды),
Маман болуға …. (болады), Жаман болуға …. (болмайды),
Айтпақшы, Жаман болуға ….! (болмайды).
ІІІ. Тыныштық сәті (баяу музыка Секен Тұрысбековтың «Көңіл толқыны») Көзімізді жұмып, біраз демалып, жақсы істерді көз алдымызға елестетейік. Біз қазір керемет, әрі сиқырлы, мейірімділік пен сүйіспеншілікке толы әлемге саяхат жасаймыз. Бұл әлемнің ауасы таза, жұпар иісті. Бәріміз де сол әлемге қарай қадам басайық! Біздің жанымызда достарымыз, олардың жанында біз өзімізді еркін сезінеміз. Мейірімділік, сүйіспеншілік ізгілік нұры бізге қонып, жан дүниемізді осы жақсы сезімге толтырады. Адамдар бір - біріне тек жақсылық, қуаныш, ізгілік сыйлап жатса, қандай жақсы болар еді. Қайтатын уақыт та келді. Осы әлеммен қоштаса отырып, мейірімділік нұрын өзімізбен бірге ала кетейік. Енді балалар көздеріңді аша қойыңдар.
IV «Құпиялы қасиет» ойыны. (Барлық балалар бір шеңберге тұра қалады да, қолдарын алдына қарай, алақандарын бір біріне тигізіп, созады. Мұғалім қолында, мейірімділікқасиетін білдіретін белгі ретінде, тиын ұстап тұрады. Мұғалім екі алақандарының арасындағы тиынды балалардың алақандарына салғандай тигізедіде, былай дейді: Сезім «өте мейірімді». Сонан кейін Арай алақанын ашады да, тиын бар ма, жоқ па, көрсетеді. Балаларға тиынның кімде екенін табуғаүш рет мүмкіндік беріледі.
V «Мейірімділік нұры» жаттығуы. Қазір мен тақтаға мейірімділік шапағын ілемін. Бұл шапақтан жанжаққа шуақшашылуы керек. Ол үшін алдарыңдағы стикерге мейірімділікке байланысты сөздер жазып, шуаққа нұр таратамыз, яғни мейірімділік нұрыншашамыз. Жүргізуші. - үш - ақ нәрсе - адамның қасиеті. Ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек. Біреуінің күні жоқ, біреуінсіз. Ғылым сол үшеуініңжолын білмек. Қорытындылау.« Жүректен жүрекке» жаттығуы. Алдарыңда түрлітүсті жүрекшелер бар. Кімге қай түстегі жүрекше ұнайды соныалайық. Әр жүректің артында адамның бойындағы жақсы қасиеттерді оқыңдар. Қызыл - адамгершілік. Сары - адалдық. Қызғылт - мейірімділік. Көгілдір - сүйіспеншілік. Жасыл - әдептілік. Көк - ізеттілік. Ақ - қайырымдылық. Ендіше, осы қасиеттер сендердің бойларыңнан табыла берсін демекпін.
VI. Енді біраз бой сергіту мақсатында мынандай ойын ойнайық. Алдымен мен сендерге бір сұрақ қоямын, сол сұрақтың жауабын іздеп көресіздер. («Аралас, қатып қозғалма, топтас» әдісі бойынша өткізіледі. Оқушылар қолдарына қалам мен қағаздарын алып шығады да бір минут ішінде мәлімет жазып алу керек) Сұрақ: Мейірімді адам деген қандай адам? 
Ұстаз «Аралас» дегенде оқушылар бөлме ішінде арлы берлі жүріп, араласып «Мейірімді адам деген кім, және біздің балалар үйінде кімді ең мейірімді, ең қайырымды адам деп ойлайсыңдар?» деген сұрақтарға жауап алып, қағаздарына жауаптарын жазады. «Қатып, қозғалма» дегенде орнында тұрып қалады. Ұстаз оқушылардың жауабын жинап алады. Жазылған жауаптар сабаққа қатысып отырған үлкендерге тапсырылады. Жауаптағы ең мейірімді, ең қайырымды деп табылған адамның есімі сабақтың соңына дейін жасырын болады. «Топтас» дегенде өз топтарына отырады.
VII. Ұстаз: Сабақтың қорытындылай келе «Жүректен жүрекке» деген ниетпен мынандай кішкентай жүрекшелерге өз тілектеріңді қалаған адамдарыңа жазып тапсыруларыңды сұраймын. Сонымен балалар бүгінгі сабақтан не білдік? Не туралы, қандай адами құндылықтар, қасиеттер туралы білім алдық?
Сабағымыздың басында сендерге «Ең мейірімді, ең қайырымды адамды табу тапсырылған болатын. Сол тапсырманың қорытындысы бойынша «Алтын жүрек» иесін анықтасақ деймін. Ол үшін сендердің жауаптарыңды қорытындылаған адамдарға сөз берейік. («Алтын жүрек» иесін алтын жүрекшемен марапаттау)

• 
• 
•  

Мектеп психолгтары: Г.Минаева, Г.Жансейтова

---

«Бес нәрсеге асық бол!»

 

Күні: Қазан, 2023 жыл

Қатысушылар: 1 - 4 класс оқушылары

Мақсаты: Оқушыларға ұлы Абайдың «Ғылым таппай мақтанба» өлеңіндегі бес асыл қасиет (талап, терең ой, қанағат, рақым, еңбек) жөнінде кеңінен түсінік бере отырып ойлау

қабілеттерін дамыту, адамгершілікке, инабатты болуға, еңбексүйгіштікке баулу арқылы тәрбиелеу.

Түрі: іздену, ойлау сабағы

Әдісі: сұрақ - жауап, баяндау

Көрнекілігі: Абайдың суреті, нақыл сөздері

Пәнаралық байланыс: өзін - өзі тану, әдебиет

Барысы:

Тәрбиеші: Сәлеметсіздер ме, құрметті оқушылар, ұстаздар! Бүгінгі тәрбие сағатымыздың тақырыбы - «Бес нәрсеге асық бол!», яғни ұлы Абайдың «Ғылым таппай мақтанба» өлеңіндегі бес асыл қасиет туралы болмақ.

Қане балалар, ең алдымен ұлы Абай Құнанбайұлының қай кезде өмірге келгенін, оның қысқаша өмірбаянын кім біледі есімізге түсірейік?

Жақсы, Абай (Ибраһи) 1845 жылы 10 - тамызда Семей өңірі, Шыңғыстау баурайы, Қасқабұлақ бойында дүниеге келген. 1904 жылы жазда дүниеден өткен (60 жасқа қараған шағында).

А. Құнанбайұлының өлеңдерінің тақырыптарын кім біледі?

«Желсіз түнде жарық ай», «Қыс», «Жаз», «Жазғытұры», «Айттым сәлем қаламқас», «Сегіз аяқ», «Қараша, желтоқсанмен сол бір екі ай», «Жасымда ғылым бар деп ескермедім», «Ғылым таппай мақтанба»

Оқушылар осы «Ғылым таппай мақтанба» өлеңін кім мәнерлеп жатқа айтып береді?

Ғылым таппай мақтанба,                                Ғалым болмай немене

Орын таппай баптанба,                                  Балалықты қойсаңыз

Құмарланып шаттанба,                                   Болмасаңда ұқсап бақ

Ойнап босқа күлуге.                                       Бір ғалымды көрсеңіз.

Бес нәрседен қашық бол,                             «Ондай болмақ қайда?» - деп

Бес нәрсеге асық бол,                                    Айтпа ғылым сүйсеңіз.

Адам болам десеңіз,                                       Сізге ғылым кім берер

Тілеуің, өмірің алдыңда                                  Жанбай жатып сөнсеңіз.

Оған қайғы жесеңіз                                        Дүние де өзі, мал да өзі

Өсек, өтірік, мақтаншақ,                                 Ғылымға көңіл бөлсеңіз

Еріншек бекер мал шашпақ -                          Өзің үшін үйренсең

Бес дұшпаның білсеңіз.                                  Жамандықтан жиренсең

Талап, еңбек, терең ой,                                 Ашыларсың жылма-жыл.

Қанағат, рақым, ойлап қой,

Бес асыл іс көнсеңіз.

Рахмет, балалар, енді осы өлеңінде бес асыл қасиет деп Абай нені атаған?

Бес асыл қасиет: талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым.

Бірінші асыл қасиет - талап

Жақсы, ең алдымен талап туралы сендерге айтып өтейін. Адам өмірде өз орнын табу үшін талапты, қабілетті, ізденімпаз, еңбекқор болуы тиіс. Адам өзінің ынта-ықыласы, жігері және талмас талабы арқылы көздеген мақсатына жете алады. Талап туралы сендер де мақыл, нақыл сөздер білесіңдер. Олай болса кім қандай мақал біледі?

Таудай болса талабың,

Бағың болып жанамын.

Талапты елге нұр жауар

Талапсыз неме құр қалар.

Талап пендеден,

Көмек алладан.

Екінші асыл қасиет - еңбек

Адам ерінбей еңбек ету арқылы қуанышқа, шаттыққа бөленеді. Еңбекті бағалай білген адам ғана өмірде құрметке бөленеді. Ал енді еңбек туралы мақал айтып талқыласақ.

Жасампаз терді түлетіп,

Жаңғыртқан қайта мың рет

Шөлейтті жерді гүл етіп,

Жайқалтқан мен бір құдірет.

Еңбектің наны тәтті.

Үшінші асыл қасиет  терең ой

Адамның ойлылығын іс-әрекетінен, ақылынан көруге болады. Әр ісін ойлап, ақылмен істеген адам өз мақсатын айқын көріп, мұратына жете алады. өз ортасына сыйлы болады.

Қыран қанат құстаймын,

Талабыңды ұштаймын.

Зерделіге достаймын,

Дарындыны қостаймын деген жолдарға қарасақ. Бой жеткен жерге ой жетеді дегенді қалай түсінеміз?

Төртінші асыл қасиет - қанағат

Төзімділікке үйрену, барға қанағаттану, қиындықты жеңе білу, ұқыпты, тиянақты, табанды болу адамның өмірден өз орнын табуға көмектеседі.

Қанағат қарын тойғызар,

Қанағатсыз жалғыз атын сойғызар.

Екі кісі ығысса, бір кісілік орын бар.

Бесінші асыл қасиет - рақым

Бұл дегеніміз басқа адамның кемшілігін, қателігін кешіру және өз қатесін түсініп мойындау, кешірім сұрау - адам бойындағы ең жақсы қасиет.

Кешірімділік анадан,

Кішіпейілділік данадан.

Ашу - дұшпан, ақыл - дос,

Ақылыңа ақыл қос.

Кем болма, кең бол.

Міне балалар біздер адам бойында кездесетін асыл қасиеттермен таныс болдық. Бұл бес асыл қасиетті біз ұлы Абайдың өлеңінен оқып үйреніп отырмыз. Бүгінгі сабағымызда осы бес асыл қасиетті бойымызға сіңіре отырып әрқайсысына тоқталдық. Олай болса ақылдарың көп, еңбексүйгіш, ойларың терең, әрқашан барды қанағат тұтатын, рақымды, кешірімді Қазақстанның білімді азаматы болуларыңа тілектеспін.

• 
• 
•  

Мектеп психолгтары: Г.Минаева, Г.Жансейтова

---

«Толық адам - ілімі»

 

Күні: Қыркүйек, 2023жыл

Қатысушылар: 10 - 11 класс оқушылары

Мақсаты:  Толық адам - рухани жаңғырудың шыңы, өзінің рухани болмысын тануы. Өзін - өзі тану дегеніміз өзін - өзі білу емес. Абайдың «Ақыл мен жан - мен өзім, тән - менікі» дегенін біліп, біз өзімізді бірден жан ретінде таныту.

 

Абай Құнанбайұлы - қазақ халқының ұлы ақыны, ағартушысы, философы, ғұлама ойшылы, аудармашысы, композиторы, қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушысы. Ақын шығармаларын қайта оқып, жаңа көзқараспен жаңа ой түйіп жатырмыз. Ғұламаның әрбір сөзінде терең мағына, философиялық ой жатқандығы әркімге мәлім. Президентіміз Қасым - Жомарт Тоқаев өзінің «Абай және ХХІ ғасырдағы Қазақстан» мақаласында: «Біз Абайдың «толық адам» тұжырымын қайта зерделеуіміз керек. Бұл бағытта ғалымдарымыз тың зерттеулерді қолға алуы қажет. «Толық адам» концепциясы, шындап келгенде, өміріміздің кез келген саласының, мемлекетті басқару мен білім жүйесінің, бизнес пен отбасы институттарының негізгі тұғырына айналуы керек деп есеп - теймін» - деген екен. Бұл ретте «Абайтану» пәнін оқытуда «толық адам» ілімін танытып, оқушы бойында тұлағалық қасиеттерді қалыптастыру басты мақсаттардың бірі.

АБАЙДЫҢ «ТОЛЫҚ АДАМ» ІЛІМІН ОҚЫТА ОТЫРЫП,ОҚУШЫ БОЙЫНДА ТҰЛҒАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ

Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста, Сонда толық боласың елден бөлек... (Абай) Абай Құнанбайұлы - қазақ халқының ұлы ақыны, ағартушысы, философы, ғұлама ойшылы, аудармашысы, композиторы, қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушысы. Ақын шығармаларын қайта оқып, жаңа көзқараспен жаңа ой түйіп жатырмыз. Ғұламаның әрбір сөзінде терең мағына, философиялық ой жатқандығы әркімге мәлім. Президентіміз Қасым - Жомарт Тоқаев өзінің «Абай және ХХІ ғасырдағы Қазақстан» мақаласында: «Біз Абайдың «толық адам» тұжырымын қайта зерделеуіміз керек. Бұл бағытта ғалымдарымыз тың зерттеулерді қолға алуы қажет. «Толық адам» концепциясы, шындап келгенде, өміріміздің кез келген саласының, мемлекетті басқару мен білім жүйесінің, бизнес пен отбасы институттарының негізгі тұғырына айналуы керек деп есептеймін» - деген екен. Бұл ретте «Абайтану» пәнін оқытуда «толық адам» ілімін танытып, оқушы бойында тұлағалық қасиеттерді қалыптастыру басты мақсаттардың бірі. Ғасырлар бойы дүниежүзінің атақты философтары мен ойшылдары адамның жаны, мінезі, ішкі дүниесінің тепе - теңдігі жайлы зерттеулер жасап, ой қозғаған. Тұлға бойындағы жағымды-жығымсыз қасиеттер туралы еңбектер жазған. Сондықтан, ең алдымен, оқушылар бұл ілімнің көнеден бастау алғандығын түсініп білуі керек. Абай сусындаған үш бұлақ: қазақ ауыз әдебиеті, Шығыс қаламгерлерінің туындылары және орыс әдебиеті. Сондықтан «толық адам» ілімінің тамыры тереңде екені сөзсіз. Абай ХІ ғасырдағы ғұндардың «Ақи» ілімі, Әль - Фарабидің «Парасатты адам» ілімі, Қожа Ахмет Яссауидің «Халь» ілімдерімен таныса отырып, өзіндік ұлттық салт-санаға негізделген «толық адам» ілімін қалыптастырған. Бұл Шәкәрімнің «Ар ғылымында» жалғасын табады. Осы ілімнің бастауы іспеттес болған «Ғылым таппай мақтанба!» өлеңін оқушыларға талдаудан, талқылаудан бастауды жөн көрдім. Өздеріне төменгі сыныптан таныс өлеңді оқушылар оқи отырып, талдай отырып «толық адамның» макетін жасады. Бес нәрседен қашық бол, Бес нәрсеге асық бол, Адам болам десеңіз. - дей келе Абай бес асыл іс пен бес қашық болатын істі ашып көрсетеді. Ең алғаш «толық адам» ілімінің бастауы осы «Ғылым таппай, мақтанба!» өлеңі. «Өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек, бекер мал шашпақ» - адам бойында болмауы керек мінездер. Оқушылар осыларды талдай келе, күнделікті өмірден мысал келтіреді, бүгінгі қоғамдағы көріністермен салыстырады. Өз ойларын білдіріп саралайды. «Оған қарсы тұрар адам бойында қандай жақсы қасиеттер болу керек?» - дегенде, бірден бойында талабы бар, еңбекқор, терең ойлы, қанағатшыл, рақымшыл адам екендігін жарыса айтады. Осы аталған қасиеттердің көрінісін де талқылайды, ойлайды. «Малға достың мұңы жоқ малдан басқа» өлеңінде: Үш - ақ нәрсе адамның қасиеті, Ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек, - деп Абай адам бойында тепе - теңдікте ұстау керек үш қасиетті айтады. 17 қара сөзінде де, қайрат, ақыл, жүрек дауласа келе ғылымға жүгінеді. Осы айтылған өлеңдерін, қара сөздерін салыстыра отырып оқысақ адам бойындағы жақсы - жаман мінездерді өзі билеп, көкірек көзін біліммен ашқан адам ғана «толық адам» бола алатындығын Абай байыппен, дәлелді сөзбен келтіргенін көреміз. «Толық адам» ілімі оқушыларды өте қызықтырды. «Абайтану» сабағы барысында пікірталастар, ойталқылар ұйымдастырылып, «толық адам» ілімін жан-жақты талдауға тырысты. Осы сабақтар нәтижесінде мектебімізде көрнекті іс - шаралар да өткізілді. Сонымен қатар, оқушылар «толық адам» ілімі жайлы ой бөлісіп, жаңа мәліметтермен танысты. Кездесуге қатысушылар мектеп мұражайы қонақтарына арналған кітапта өз қолтаңбаларын қалтырып, Абай Құнанбайұлының 175 - жылдық мерейтойына арналып жасалған естелік альбомының ашылуына куә болды. Ақын мерейтойы қарсаңында «Абай әлеміне саяхат» клубы өз жұмысын бастап кетті. Төмеңгі буын оқушылары Абай өлеңдері үзінділерін жаттаса, орта буын қара сөздерін үш тілде оқып таныды. Ал жоғарғы сынып оқушылары, қазақ халқының салт - дәстүрін дәріптеу мақсатында, қойылымдар ұйымдастырады. «Толық адам» ілімін осы іс - шараларды ұйымдастыруда да көруге болады. Қазіргі таңда мектебімізде «Абайтану» кабинеті өз жұмысын атқаруда. Кабинет техникалық жағынан жабдықталған. Абай Құнанбайұлының шығармалар жинағы, зерттеу материалдары, оқушылар жұмысы осы кабинетте сақталады. Сынып бөлмесінде ақынның өмірі, шығармалары, ақындық мектебі, ізбасарлары туралы стендтер көз тартады. Алдағы уақытта осы сынып бөлмесінде келешек ұрпаққа тәрбие беретін, ой тастайтын, тарих пен дәстүрді дәріптейтін іс - шаралар жоспарлануда. ХХІ ғасырда, ғылым мен техника дамыған, жаһандану заманында бойындағы ізгі қасиеттерді кіршіксіз сақтай отыра, табысты адам болу үшін де Абайдың «толық адам» ілімін қайта қарап, қазақи қалыпқа бейімдеп, күнделікті өмірімізге тиімді етіп қолдану әрқайсымыздың қолымызда.

• 
• 
•  

Мектеп психолгтары: Г.Минаева, Г.Жансейтова